1918-1923 ortası işgali yaşayan kent ve halkın tanıklıkları 100 yıl daha sonra anımsanıyor

celikci

Yeni Üye
Sergideki dokümanlara, dijital görsellere ait suya sabuna dokunmadan hayli romantik bir stant yazısı kaleme alınabilir. Bunların çeşitliliğinden üstünkörü kelam edilebilir. Ya onlardan yansıyanlar? Ya yüzyıl evvelden bize seslenen İstanbul halkının yüreğimizi sızlatan yaşadıkları? Bu izlenim yazısında daha epeyce 1918-1923 ortası beş yıl boyunca kimin yöneteceği ve bunun nasıl olacağına ait hiç bir fikri olmayan, unutulup yitmiş “meşgul” İstanbullular hakkında biraz düşünelim istiyorum.


(Bir Türk sivilin çantasını inceleyen Britanya deniz piyadesi)

SARSICI FOTOĞRAFLAR…


Birinci Dünya Savaşı’nda yenik düşmüş ve epeyce sıkıntı yıllar geçirmiş İstanbul’un sıkıntısı savaştan daha sonra da bitmemişti. Bu bitmeyen sıkıntı, “İşgal İstanbul’unda Siyaset ve Gündelik Hayat” altbaşlığıyla açılan “Meşgul Şehir” standında, nazaranbilene hayli net bir biçimde kendini belirli ediyor. Dört bir taraftan sömürge kuvvetleri tarafınca kuşatılan halkın çaresizliği fotoğraf ve dijital malzemelere yansıyor. İşgal kuvvetleri subaylarının keyifli manzaralarının içinde sivil Türk halkını seçebilmek fazlaca kolay. Yüzlerindeki söz açık seçik ortada. En sarsıcı olansa bir Britanya deniz piyadesi tarafınca yoksul olduğu su götürmez bir sivil Türkün çantasının tahminen de her gün geçtiğimiz sokakta, bir asır evvel arandığını gösteren bir fotoğraf oluyor. Öbür bir fotoğrafta ise kentimizin sembollerinden Galata Kulesi’nin doruğunda bir Britanya bayrağının dalgalandığı görülüyor.

Sergide daima değişen ve dönüşen işgalin görünen yüzü ve yaşama tutunmaya çalışan İstanbul halkının kıssalarını okuyoruz. Bu kimi vakit görsel kimi vakit yazılı oluyor. Lakin duygulandırdığı elbet. Enstitü yöneticisi Gülru Tanman “İşgal İstanbul’unun bin bir yüzünü göstermeye çalıştığımız, olaylar kadar şahsi tanıklıkları da öne çıkardığımız bir stant kurguladık” diyor. Gizem Tongo ve Daniel-Joseph MacArthur-Seal’ın kürate ettiği stantta beş yüze yakın gereç kullanılmış. Biroldukça ülkenin arşivlerinden çıkan ve birinci sefer sergilenen evraklar de var.


(Galata Kulesi’nde çekilen Britanya bayrağı.)

Sergide görülen sadece askeri bir gelişme değil. Varlıklı bir siyasi, toplumsal ve kültürel buket de. İtilaf Devletleri tarafınca hapsedilen, sokakta vurulan ya da işsiz kalma kaygısıyla yaşayan müzisyenlerin de öyküsü. Bunları görmek ve anlamak için anılar gerekli. Bu da ziyadesiyle mevcut.

O periyoda baktığımızda en rahatsız edici durumlardan biri işgalci askerlerin daima gülümseyen halleri. Güya tatile gelmişçesine keyifli yansımalar nitekim can sıkıcı. Bir de boş vakit içinderını at yarışı, kriket, polo yaparak geçirmeleri; düzenledikleri birtakım yardım etkinlikleri! Kime, neye yardım ediyorlarsa!

BİR DAHA ASLA!

İstanbul, savaş daha sonrası işgal edilen yegâne başşehir. Stant, İtilaf Devletleri’nin kenti terk edişinin 100. yılında, kentin yitip giden insanlarını hatırlamak, halı altına süpürülenleri bir daha okumak ve “farkına varmak” için de bir fırsat. “Meşgul Şehir” 26 Aralık’a kadar açık olacak. Lakin şunu belirtelim ki yerden ayrıldığınızda “meşgul” İstanbul halkıyla oldukça empati, bir kesim hüzün ve içinizden “tekrar asla!” söylemiş olduğinizi duyumsayacaksınız.

Okumaya devam et...