dunyadan
Aktif Üye
Kazakistan’da ne olduğunu anladık mı?
Hayır, anlamadık. Bunun en önemli iki niçini var. Edebiyatı çokça yapılan Türk dünyasını gereğince tanımıyoruz, o ülkelerdeki dinamikleri kıymetlendiremiyoruz. “Türk dünyası uzmanı” sıfatıyla ortalarda gezinen bireyler bile yusyuvarlak laflardan öte malumat veremiyorlar. Ansiklopedilerde okuyabileceğiniz tipten şeyler söylüyorlar.
Kazakistan hayli geniş topraklara sahipmiş. Bir yanında Rusya, öbür yanında Çin varmış. Petrol ve doğalgaz zenginiymiş… vesaire vesaire… Pekala, Kazak kardeşlerimiz neden “durup dururken” sokaklara dökülmüşler? Bu soruya karşılık veren yok. Karşılık verenler var aslında lakin söylemiş oldukleri yanıt değil. “Amerika yaptı… Rusya düğmeye bastı… Asıl gaye Türkiye…” üzere bir sürü saçma laf…
halbuki Kazakistan üzere bir ülkede o kadar insan kelle koltukta sokağa çıkmayı göze alabiliyorsa artık canlarına tak etmiş olan bir şeylerin olması gerekir. Bizim “uzmanlar” bunun ne olduğunu söyleyemiyorlar.
Yanlış anlaşılmasın, gerçek uzmanlardan değil, bu biçimde vakit içinderda ortaya çıkıp uzmanlık taslayanlardan kelam ediyorum… Kesinlikle ki sayıları epey fazla olmasa da bölgeyi yeterli etüt etmiş, bu konularda hakkıyla kıymetlendirme yapabilecek kapasitede “gerçek uzmanlar” var Türkiye’de… Akademide var, hariciyede esasen var, hatta iş dünyasında ve sivil toplum etraflarında de var bu biçimdesi uzmanlar. Ancak niçinse onlar pek ortalarda görünmüyorlar bilhassa bu biçimde vakit içinderda. Bu da farklı bir sorun.
Aslında uzmanlık para etmiyor bizde. Zira bizdeki “aydın kamuoyu” sırf Avrasya konusunda değil ülke sonları haricindeki çabucak her hususta genel geçer karakuşi değerlendirmelerle yetinmeyi, slogan düzeyinde kararları dillendirmeyi seviyor. Derinlemesine tahlil, ayrıntılı bilgi, rasyonel perspektif aramıyoruz.
Problem bence, sanılanın bilakis, sırf son bin yıllık tarihî süreçte bölgeye olan ilgimizin giderek kaybolmuş olmasından ibaret değil. Genel olarak dışımızdaki dünyaya kapalı bir duruşumuz var bugün.
Ekonomik ve kültürel manada entegre olduğumuz Batı dünyasına bile gözü kulağı açık sayılmayız. Tahminen kendi küçük dünyamız bize yettiği için…
Lakin ilgi olmayınca bilgi de olmuyor işte.
***
Kazakistan’da ne olduğunu anlayamamış olmamızın bir niçini bu durum. Tek sözle söylersek, cehaletimiz. Kelamım ona Türk dünyası uzmanlarımızın bile Türk dünyasından habersiz oluşları.
İkinci sebep ise Kazakistan’ın kendi siyasi ve toplumsal yapısı. Otuz yıl evvel Sovyetlerin dağılması kararında bağımsızlığını kazanan ülkede Sovyet idare sistemi otuz yıldır değişmeden devam ediyor. Göstermelik seçimler, tek parti yönetimi, polis korkusu…
İktidar partisindeki “politbüro” kadrosunun –ve ailelerinin– merkezinde yer aldığı dar bir zümrenin ülke kaynaklarını diledikleri üzere kıymetlendirdikleri bir düzen…
Özgür basın yok, bağımsız yargı yok, gerçek manada muhalefet partileri yok, sivil toplum yok. ötürüsıyla halkın şikayetlerini ve taleplerini duyurabileceği kanallar yok.
Maalesef eski Sovyet cumhuriyetlerinin çabucak hepsinde durum birebir. Hatta Kazakistan bunların içindeki en sağlıklı siyasi yapılardan biri olarak gösterilir öteden beri. (Gerisini siz hesap edin…)
Ülkenin bu kapalı yapısı prestijiyle içerideki toplumsal atmosferin dışarıdan izlenmesi de zorlaşıyor. Gerçekten “Arap Baharı” fırtınasıyla sarsılan ülkelerde yaşananlar da çoğumuz için sürpriz olmuştu. Ne var ki sürprizden daha makûs şeyler de oldu sonuçta. En geniş kara hududuna sahip olduğumuz komşu ülkenin siyasi ve toplumsal yapısı konusundaki bilgimizin yetersizliği tamiri imkansız hasarlara yol açtı.
Karşımızdaki ülkenin kapalı yapısı kamuoyunda berrak bir kıymetlendirme yapmayı zorlaştırabilir ancak ilgili kurumların durumu farklı olmalı. olağan olarak, devletteki deneyim birikimini ve kurumsal hafızayı idare sisteminin dışına çıkarmak aklınızın köşesinden geçmediği takdirde…
***
Suriye’yi bırakıp yeniden Kazakistan’a dönersek… Bu ülkedeki temel sorun, eski Sovyet cumhuriyetlerinin hepsinde de görüldüğü üzere, kapalı rejim sorunu dedik… Pekala, öteki türlü olabilir miydi? Yani Sovyet sisteminden kopan ülkelerde hukuka bağlı demokratik bir sistem tesis edilebilir miydi?
Ne yazık ki bu soruya olumlu karşılık verebilmek de kolay değil. Kelam konusu ülkelerin neredeyse hiç birinde bu gerçekleşmedi. Tarihî ve kültürel manada Avrupa’nın kesimi olan Baltık cumhuriyetlerini saymazsak, Gül İhtilali ve Turuncu İhtilal daha sonrasında Gürcistan ve Ukrayna bu gayeye en çok yaklaşan ülkeler oldu ancak onlar da Rusya’nın pençesinden bir türlü kurtulamadılar. Demokrasi taleplerinin daima gündemde olduğu Kırgızistan’da ise sular hiç durulmadı.
Zira siyasi rejimlerin karakterini ülkedeki idare geleneği, siyaset kültürü, sosyoekonomik yapı, buna bağlı olarak toplumun muhtaçlıkları ve talepleri üzere ana faktörler belirliyor. Bu zaviyeden Orta Asya ülkelerindeki siyasi nizamlara bakıldığında çok beklentiler ortasında olmamak gerekiyor.
90 yıllık komünizm deneyiminden hayli evvel başlayan esaslı çağdaşlaşma geleneğine karşın bugün Rusya’da da demokratik bir rejim yok. Ve bunun anlaşılabilir sebepleri var. Düşünün ki seçim sandığıyla tanışıklığı 150 yılı bulan ve 70 yıldır kozmik standartlarda özgür seçim yapan Türkiye bile demokrasinin işleyişi konusunda hâlâ bocalıyor.
Çünkü demokratikleşmeyi bir anda sabit bir yapının inşa edilmesi üzere değil, dinamik bir müddetç olarak düşünmek durumundayız. Birinci kademede hiç değilse seçim yapma kuralı oluşur, nihayetinde halkın iradesini idareye yansıtma prensibi epeyce daha derin katmanlara nüfuz eden karmaşık bir kültür halini alır.
Eski Sovyet ülkeleri ve bu ortada Kazakistan açısından değerli olan, toplumsal çağdaşlaşma ve siyasi demokratikleşme seyahatinin bir biçimde başlamış olması.
Öbür yandan, Kazakistan’ın ne Avrupa ülkeleri ile ne de Türkiye ile hududu var. Tam tersine Rusya’nın nefesini sürekli ensesinde duyduğu bir coğrafyada yer alıyor. Bu da işini zorlaştıran ögelerden biri.
Umalım ki bu kardeş ülke sıkıntılarını tez vakitte ve mümkün olan en az kayıpla çözebilsin.
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.
Hayır, anlamadık. Bunun en önemli iki niçini var. Edebiyatı çokça yapılan Türk dünyasını gereğince tanımıyoruz, o ülkelerdeki dinamikleri kıymetlendiremiyoruz. “Türk dünyası uzmanı” sıfatıyla ortalarda gezinen bireyler bile yusyuvarlak laflardan öte malumat veremiyorlar. Ansiklopedilerde okuyabileceğiniz tipten şeyler söylüyorlar.
Kazakistan hayli geniş topraklara sahipmiş. Bir yanında Rusya, öbür yanında Çin varmış. Petrol ve doğalgaz zenginiymiş… vesaire vesaire… Pekala, Kazak kardeşlerimiz neden “durup dururken” sokaklara dökülmüşler? Bu soruya karşılık veren yok. Karşılık verenler var aslında lakin söylemiş oldukleri yanıt değil. “Amerika yaptı… Rusya düğmeye bastı… Asıl gaye Türkiye…” üzere bir sürü saçma laf…
halbuki Kazakistan üzere bir ülkede o kadar insan kelle koltukta sokağa çıkmayı göze alabiliyorsa artık canlarına tak etmiş olan bir şeylerin olması gerekir. Bizim “uzmanlar” bunun ne olduğunu söyleyemiyorlar.
Yanlış anlaşılmasın, gerçek uzmanlardan değil, bu biçimde vakit içinderda ortaya çıkıp uzmanlık taslayanlardan kelam ediyorum… Kesinlikle ki sayıları epey fazla olmasa da bölgeyi yeterli etüt etmiş, bu konularda hakkıyla kıymetlendirme yapabilecek kapasitede “gerçek uzmanlar” var Türkiye’de… Akademide var, hariciyede esasen var, hatta iş dünyasında ve sivil toplum etraflarında de var bu biçimdesi uzmanlar. Ancak niçinse onlar pek ortalarda görünmüyorlar bilhassa bu biçimde vakit içinderda. Bu da farklı bir sorun.
Aslında uzmanlık para etmiyor bizde. Zira bizdeki “aydın kamuoyu” sırf Avrasya konusunda değil ülke sonları haricindeki çabucak her hususta genel geçer karakuşi değerlendirmelerle yetinmeyi, slogan düzeyinde kararları dillendirmeyi seviyor. Derinlemesine tahlil, ayrıntılı bilgi, rasyonel perspektif aramıyoruz.
Problem bence, sanılanın bilakis, sırf son bin yıllık tarihî süreçte bölgeye olan ilgimizin giderek kaybolmuş olmasından ibaret değil. Genel olarak dışımızdaki dünyaya kapalı bir duruşumuz var bugün.
Ekonomik ve kültürel manada entegre olduğumuz Batı dünyasına bile gözü kulağı açık sayılmayız. Tahminen kendi küçük dünyamız bize yettiği için…
Lakin ilgi olmayınca bilgi de olmuyor işte.
***
Kazakistan’da ne olduğunu anlayamamış olmamızın bir niçini bu durum. Tek sözle söylersek, cehaletimiz. Kelamım ona Türk dünyası uzmanlarımızın bile Türk dünyasından habersiz oluşları.
İkinci sebep ise Kazakistan’ın kendi siyasi ve toplumsal yapısı. Otuz yıl evvel Sovyetlerin dağılması kararında bağımsızlığını kazanan ülkede Sovyet idare sistemi otuz yıldır değişmeden devam ediyor. Göstermelik seçimler, tek parti yönetimi, polis korkusu…
İktidar partisindeki “politbüro” kadrosunun –ve ailelerinin– merkezinde yer aldığı dar bir zümrenin ülke kaynaklarını diledikleri üzere kıymetlendirdikleri bir düzen…
Özgür basın yok, bağımsız yargı yok, gerçek manada muhalefet partileri yok, sivil toplum yok. ötürüsıyla halkın şikayetlerini ve taleplerini duyurabileceği kanallar yok.
Maalesef eski Sovyet cumhuriyetlerinin çabucak hepsinde durum birebir. Hatta Kazakistan bunların içindeki en sağlıklı siyasi yapılardan biri olarak gösterilir öteden beri. (Gerisini siz hesap edin…)
Ülkenin bu kapalı yapısı prestijiyle içerideki toplumsal atmosferin dışarıdan izlenmesi de zorlaşıyor. Gerçekten “Arap Baharı” fırtınasıyla sarsılan ülkelerde yaşananlar da çoğumuz için sürpriz olmuştu. Ne var ki sürprizden daha makûs şeyler de oldu sonuçta. En geniş kara hududuna sahip olduğumuz komşu ülkenin siyasi ve toplumsal yapısı konusundaki bilgimizin yetersizliği tamiri imkansız hasarlara yol açtı.
Karşımızdaki ülkenin kapalı yapısı kamuoyunda berrak bir kıymetlendirme yapmayı zorlaştırabilir ancak ilgili kurumların durumu farklı olmalı. olağan olarak, devletteki deneyim birikimini ve kurumsal hafızayı idare sisteminin dışına çıkarmak aklınızın köşesinden geçmediği takdirde…
***
Suriye’yi bırakıp yeniden Kazakistan’a dönersek… Bu ülkedeki temel sorun, eski Sovyet cumhuriyetlerinin hepsinde de görüldüğü üzere, kapalı rejim sorunu dedik… Pekala, öteki türlü olabilir miydi? Yani Sovyet sisteminden kopan ülkelerde hukuka bağlı demokratik bir sistem tesis edilebilir miydi?
Ne yazık ki bu soruya olumlu karşılık verebilmek de kolay değil. Kelam konusu ülkelerin neredeyse hiç birinde bu gerçekleşmedi. Tarihî ve kültürel manada Avrupa’nın kesimi olan Baltık cumhuriyetlerini saymazsak, Gül İhtilali ve Turuncu İhtilal daha sonrasında Gürcistan ve Ukrayna bu gayeye en çok yaklaşan ülkeler oldu ancak onlar da Rusya’nın pençesinden bir türlü kurtulamadılar. Demokrasi taleplerinin daima gündemde olduğu Kırgızistan’da ise sular hiç durulmadı.
Zira siyasi rejimlerin karakterini ülkedeki idare geleneği, siyaset kültürü, sosyoekonomik yapı, buna bağlı olarak toplumun muhtaçlıkları ve talepleri üzere ana faktörler belirliyor. Bu zaviyeden Orta Asya ülkelerindeki siyasi nizamlara bakıldığında çok beklentiler ortasında olmamak gerekiyor.
90 yıllık komünizm deneyiminden hayli evvel başlayan esaslı çağdaşlaşma geleneğine karşın bugün Rusya’da da demokratik bir rejim yok. Ve bunun anlaşılabilir sebepleri var. Düşünün ki seçim sandığıyla tanışıklığı 150 yılı bulan ve 70 yıldır kozmik standartlarda özgür seçim yapan Türkiye bile demokrasinin işleyişi konusunda hâlâ bocalıyor.
Çünkü demokratikleşmeyi bir anda sabit bir yapının inşa edilmesi üzere değil, dinamik bir müddetç olarak düşünmek durumundayız. Birinci kademede hiç değilse seçim yapma kuralı oluşur, nihayetinde halkın iradesini idareye yansıtma prensibi epeyce daha derin katmanlara nüfuz eden karmaşık bir kültür halini alır.
Eski Sovyet ülkeleri ve bu ortada Kazakistan açısından değerli olan, toplumsal çağdaşlaşma ve siyasi demokratikleşme seyahatinin bir biçimde başlamış olması.
Öbür yandan, Kazakistan’ın ne Avrupa ülkeleri ile ne de Türkiye ile hududu var. Tam tersine Rusya’nın nefesini sürekli ensesinde duyduğu bir coğrafyada yer alıyor. Bu da işini zorlaştıran ögelerden biri.
Umalım ki bu kardeş ülke sıkıntılarını tez vakitte ve mümkün olan en az kayıpla çözebilsin.
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.