celikci
Yeni Üye
Çağdaş Türk fotoğraf sanatında kendine özgü stili ile önemli bir yeri olan Mustafa Pilevneli’nin “Mavilerde 60 Yıl” isimli standı, 22 Eylül’de ziyarete açıldı. Biz de Mustafa Pilevneli’nin mavi seyahatindeki bu durağına konuk olduk. Pilevneli’nin bu mavi seyahatindeki yapı taşlarını, ilhamını, bundan daha sonraki çalışmalarını konuştuk.
“Mavilerde 60 Yıl” serginizdeki tablolara baktığımızda maviliğin tam içinde hissediyoruz kendimizi. Ama ortada küçük küçük bozkır esintileri var. Bu bozkır esintileri bu maviliğin içine nereden sıkıştı?
Onlar günlük soluk almalar, değişmeler, farklı havalar, farklı rüzgârlar. Ben değişmeyi seviyorum. Başlangıçtan bugüne fotoğraflarıma baktığınız vakit değişik bir şey görürsünüz. Mavinin uzun yıllar valör olarak kozmostaki etkisi değişik. Bütün renkleri seviyorum, renkler sevilmez mi? Ama son 20-30 yıldır mavi ile daha içli dışlıyım. Beşerler daima beni mavi seyahat fotoğraflarımla tanır oldular. Zira 1969’da birinci sefer ustam, canım Bedri Rahmi Eyüboğlu ve ailesiyle unutamadığım mavi seyahatin tesiri büyük bende.
Nasıldı o mavi seyahatler?
Mutluyduk, mavi yalnızca bizim için yeme içme değildi onun haricinde tabiattı, arkeolojiydi, sanat tarihiydi, renkti, biçemdi, rüzgârlardı, sualtı florasıydı ve faunasıydı.
Neler yapıyordunuz?
Hepimiz bir şeylerle uğraşırdık. Ben teknenin en ardında küçücük bir yerde bir olta sandığının üzerinde, suluboyalar yapıyordum. O süreçte yüzün üzerinde fotoğraf yapmıştım ve onları birinci sefer “Mavi Seyahat Günlüğü” ismiyle Taksim Sanat Galerisi’nde sergilemiştim. Hatta stant davetiyesine Bedri Rahmi benim için bir şiir yazmıştı.
Yalnızca fotoğraf ile ilgili değil, diğer disiplinlerde de üretimleriniz var.
Tabii vakit içinde birtakım değişiklikler oldu. Ben yalnızca fotoğrafta iki boyutlu işlerimin haricinde üçüncü boyutta da işler yaptım. Seramik yaptım, başlangıçta bu seramikleri Anadolu kültüründen yola çıkarak yaptım. Sabahattin Eyüboğlu sanat tarihi hocamızdı. O bize bu işleri sevdiren kişiydi.
Size diğer kimler, neler ilham verdi?
Halikarnas Balıkçısı… Azra Erhat’ın mitoloji günlükleri… Ve alışılmış ki müzeler, Arkeoloji Müzesi Ankara’daki Etnografya Müzesi… O kadar güçlü bedeller karşısındaydım ki heyecanlanmamak imkânsızdı. Devlet Tatbiki Hoş Sanatlar Yüksekokulu’nun 1957’deki imtihanına girdim ve kazandım. Hiç unutmuyorum, okulun birinci açıldığı gün bir koridordan geçerken böyle iri yarı gözlüklü bir kişi torna tezgâhında gösteri yapıyordu, Hasan Usta’ydı. Seramiğin büyüsüne orada kapıldım. Ve benim bir öğrencim vardı felçliydi, ağzıyla fırçayı kullanıp fotoğraf yapardı, ona özel dersler verdim. Bu genç, özel bir bursla Meksika’ya gitti. Oradan gelirken bana bir Aztek figürü getirdi. O benim için inanılmaz bir çıkış noktası oldu. daha sonra seramik yapmaya başladım ve Atilla Galatalı hocam oldu.
Çocukluğunuzdan, gazetemiz Cumhuriyet ile ilgili bir anınız var mı?
Evet. Ben Cumhuriyet’i 10 kuruşluk dönemlerinden beri alan biriyim. Çocukluğumun Cumhuriyeti’nde ikinci sayfada, salı günleri Bedri Rahmi’nin yazılarını okurdum ve yazıların içindeki tablolara bakardım. bu biçimde bilmiyorum Bedri Rahmi’yi lakin çağdaş bir üslup vardı orada dikkatimi çeken. Moderni de bilmiyorum ancak bir şey farklı gelmişti…
İnanılmaz bir yetenek, hissin birleşiminden çıkan bir şey üretiyorsunuz ve sizin o parçanız ülkenin ve dünyanın bir öbür yerinde birçok beşerle buluşuyor. Bu size nasıl hissettiriyor?
fevkalade bir keyif. Alışılmış gönül istiyor ki daha fazla yurtdışına stantlar yapalım fakat bu sıkıntı bir şey. Ben Amerika’da üç dört stant yaptım. İlki 1969-70’lerde Türk konutundaydı, daha sonraki süreçte tekrar bir iki sefer standım oldu. Onun haricinde, Türkiye için yaptığım bir Atatürk Kitaplığı var ABD’de, Michigan Üniversitesi’nde. Hatta Japonya’da da oldu.
Hikâye Japonya’ya nasıl uzandı?
Japonya’daki Ertuğrul Müzesi’nin seramik ve vitraylarını arkadaşım, ustam Orhan Peker çizmişti ve ben onları realize ettim. Japonya’da götürdüm yerlerine koydum ve müzeyi düzenledim, Wakayama’da, Oşima Adası’nda. Mimarlçinde de oldukça fazla. Bu bahiste şanslıyım. Çok âlâ mimarlarla projeler sonuçlandırdım. Bunların içinde en ilginci İstanbul ve Çanakkale boğazlarındaki radar kuleleridir. Orada porselen ve camlarla yaptığım işler vardır.
Kent mimarisi konusunda, ülkemizdeki bu çarpıklık hakkında ne düşünüyorsunuz?
Son senelerda bu kadar büyük binalar yapılıyor, devlet daireleri yapılıyor ancak kimsenin, 80’lerdeki temposu, ruhu yok. Yapıyorlar ve bitiriyorlar. halbuki bugün o binalarda, peyzajında sanat yapıtları olmalı. Bunu ben senelerca savundum hâlâ da savunuyorum. Son vakit içinderda gençler, bina fasadlarına büyük fotoğraflar yapıyorlar, bu sevindirici bir şey lakin gönül istiyor ki bunu devlet ve kuruluşlar, daha güçlü bir biçimde yapabilsin. Meksika’da yıllar önce Diego Rivera’ların, Siqueiros’un , Orosco’nun yapmış olduğu fotoğraflar var ve onlar badana fiyatına fotoğraf yapmışlar. Yani bu bir ideal aslında… örneğin 57-58ötürdüler.
İdealden bahsediyorsunuz. Toplumda eğitim sisteminden başlayarak o sanat ideasını, sanatı topluma ulaştırma maksadını son senelerda göremiyoruz. Cumhuriyetin birinci senelerında, topluma daha çok aktarılmak istenen en önemli şartlardan biriydi bu. Halkevlerinin, Köy Enstitülerinin ve daha sonrasında Devlet Tatbiki’nin yürüttüğü bir akımdı. Şu an sanat eğitimi konusunda ülkemizi nerede görüyorsunuz? Gençleri, çocukları bilhassa sanata alıştırmak, yetiştirmek için neler yapmalı?
İnanır mısınız, tek bir şey söyleyeceğim: Bendeki bu virüs, bu rahatsızlık Halkevleri ile başladı. Halkevlerini, Köy Enstitülerini kapatmasaydık, sanatta daha bedel verecek nitelikte bireyler yetiştirseydik bugün farklı bir noktada olurduk. Bir sefer Halkevleri, benim çocukluğumda, her şeyin olduğu farklı bir dünyaydı… O denli vakit içinder olmuştur ki fazlaca şaşırmışımdır. Zira orada erkek ve bayan nü, heykeller yapılıyor çamurdan kalıplar alınıyor, öğretiliyor. Fakat bütün bu kapıları kapattık. Büyük zenginlik katılabilecekken tökezlendi ve yavaşlandı. örneğin ben sanat virüsünü ortaokul birinci sınıfta yeterliden uyguna kaptım. Zira o günkü hocam beni cesaretlendirdi, yüreklendirdi, yönlendirdi. Ben sınıfın ardında çizim objelerini göremediğim için daima öne gelirdim. Beni kaldırdı, yanına oturttu, fotoğrafımı orada çizdim. Dersten daha sonra beni yanına çağırdı ve “Haftaya ailenden müsaade al, seni bir yere götüreceğim” dedi. O gün buluştuk, Kabataş’a, Akademi’ye gitmişiz halbuki. Bu benim Akademi’ye birinci adımımdır. Orada gezerken bir şahısla karşılaştık, hocam elini öptürdü. O kişi İbrahim Çallı’ydı… O dönemin öğretmenleri de bir diğerdi.
Sizin daha önceki söyleşilerinizde babanızın öykü ve şiir kaleme aldığını söylemiştiniz. Oradan mı açıldı sanat hayatınızdaki yol?
İlkokulda, öğretmenimiz bizden bir şiir ezberlememizi istemişti. Ben de Nåzım Hikmet okumuştum. Olağan bilmiyorum yasaklı olduğunu. Öğretmenim bana “Bunu öbür bir yerde okuma” demişti. Nâzım, babamın tanıdığı, gördüğü, selamlaştığı bir tanesiydi. Bahariye’de birebir yerde oturuyorduk. Nâzım ülkeden ayrılırken, babamın nasıl ağladığını bilirim. yıllar içerisinde çok özel şairlerim oldu natürel. Bunların başında Bedri Rahmi, İlhan Berk, Metin Eloğlu ve Edip Cansever geliyordu. Ben daima öğrencilerime bir şey söylemişimdir onu da belirtmeden edemeyeceğim. “Ne olur”, derdim, “Bir tabip, mimar dostunuz, sevgiliniz olsun, yalnızca burada renklerin içerisinde kalmayın öteki kulvarlara öteki yerlere gidin, oturun, yemek yapın bir çorba pişirmesini öğrenin.” Yani insan bunlarla zenginleşiyor. Bir röportajımda motamot şunları söyledim, ben kendimi bir taşa benzetiyorum böyle formsuz, karmakarışık, sivri köşeli bir taş. Marmaris’te, fırtınalı havalarda, deniz kenarında gelgitler olur. Çakıl taşları gürrr gelirler, gürrr sarfiyatlar ve döne döne döne o yamuk yumuk taş en sonunda yumurta üzere dümdüz olur. Daima Mevlana aklıma gelir: “Hamdım, piştim, yandım.”
Yakın vakitte görebileceğimiz kent mimarisiyle ilgili bir çalışmanız var mı?
Önemli bir merkezde büyük bir işle uğraşıyorum. İstanbul’da, İçerenköy metrosunda 150 metrekare seramik rölyef bir iş yapıyorum ve bu işi Bozüyük tesislerinde, fabrikada ateş hattında özel imalat olarak sürdürüyorum.
Okumaya devam et...
“Mavilerde 60 Yıl” serginizdeki tablolara baktığımızda maviliğin tam içinde hissediyoruz kendimizi. Ama ortada küçük küçük bozkır esintileri var. Bu bozkır esintileri bu maviliğin içine nereden sıkıştı?
Onlar günlük soluk almalar, değişmeler, farklı havalar, farklı rüzgârlar. Ben değişmeyi seviyorum. Başlangıçtan bugüne fotoğraflarıma baktığınız vakit değişik bir şey görürsünüz. Mavinin uzun yıllar valör olarak kozmostaki etkisi değişik. Bütün renkleri seviyorum, renkler sevilmez mi? Ama son 20-30 yıldır mavi ile daha içli dışlıyım. Beşerler daima beni mavi seyahat fotoğraflarımla tanır oldular. Zira 1969’da birinci sefer ustam, canım Bedri Rahmi Eyüboğlu ve ailesiyle unutamadığım mavi seyahatin tesiri büyük bende.
Nasıldı o mavi seyahatler?
Mutluyduk, mavi yalnızca bizim için yeme içme değildi onun haricinde tabiattı, arkeolojiydi, sanat tarihiydi, renkti, biçemdi, rüzgârlardı, sualtı florasıydı ve faunasıydı.
Neler yapıyordunuz?
Hepimiz bir şeylerle uğraşırdık. Ben teknenin en ardında küçücük bir yerde bir olta sandığının üzerinde, suluboyalar yapıyordum. O süreçte yüzün üzerinde fotoğraf yapmıştım ve onları birinci sefer “Mavi Seyahat Günlüğü” ismiyle Taksim Sanat Galerisi’nde sergilemiştim. Hatta stant davetiyesine Bedri Rahmi benim için bir şiir yazmıştı.
Yalnızca fotoğraf ile ilgili değil, diğer disiplinlerde de üretimleriniz var.
Tabii vakit içinde birtakım değişiklikler oldu. Ben yalnızca fotoğrafta iki boyutlu işlerimin haricinde üçüncü boyutta da işler yaptım. Seramik yaptım, başlangıçta bu seramikleri Anadolu kültüründen yola çıkarak yaptım. Sabahattin Eyüboğlu sanat tarihi hocamızdı. O bize bu işleri sevdiren kişiydi.
Size diğer kimler, neler ilham verdi?
Halikarnas Balıkçısı… Azra Erhat’ın mitoloji günlükleri… Ve alışılmış ki müzeler, Arkeoloji Müzesi Ankara’daki Etnografya Müzesi… O kadar güçlü bedeller karşısındaydım ki heyecanlanmamak imkânsızdı. Devlet Tatbiki Hoş Sanatlar Yüksekokulu’nun 1957’deki imtihanına girdim ve kazandım. Hiç unutmuyorum, okulun birinci açıldığı gün bir koridordan geçerken böyle iri yarı gözlüklü bir kişi torna tezgâhında gösteri yapıyordu, Hasan Usta’ydı. Seramiğin büyüsüne orada kapıldım. Ve benim bir öğrencim vardı felçliydi, ağzıyla fırçayı kullanıp fotoğraf yapardı, ona özel dersler verdim. Bu genç, özel bir bursla Meksika’ya gitti. Oradan gelirken bana bir Aztek figürü getirdi. O benim için inanılmaz bir çıkış noktası oldu. daha sonra seramik yapmaya başladım ve Atilla Galatalı hocam oldu.
Çocukluğunuzdan, gazetemiz Cumhuriyet ile ilgili bir anınız var mı?
Evet. Ben Cumhuriyet’i 10 kuruşluk dönemlerinden beri alan biriyim. Çocukluğumun Cumhuriyeti’nde ikinci sayfada, salı günleri Bedri Rahmi’nin yazılarını okurdum ve yazıların içindeki tablolara bakardım. bu biçimde bilmiyorum Bedri Rahmi’yi lakin çağdaş bir üslup vardı orada dikkatimi çeken. Moderni de bilmiyorum ancak bir şey farklı gelmişti…
İnanılmaz bir yetenek, hissin birleşiminden çıkan bir şey üretiyorsunuz ve sizin o parçanız ülkenin ve dünyanın bir öbür yerinde birçok beşerle buluşuyor. Bu size nasıl hissettiriyor?
fevkalade bir keyif. Alışılmış gönül istiyor ki daha fazla yurtdışına stantlar yapalım fakat bu sıkıntı bir şey. Ben Amerika’da üç dört stant yaptım. İlki 1969-70’lerde Türk konutundaydı, daha sonraki süreçte tekrar bir iki sefer standım oldu. Onun haricinde, Türkiye için yaptığım bir Atatürk Kitaplığı var ABD’de, Michigan Üniversitesi’nde. Hatta Japonya’da da oldu.
Hikâye Japonya’ya nasıl uzandı?
Japonya’daki Ertuğrul Müzesi’nin seramik ve vitraylarını arkadaşım, ustam Orhan Peker çizmişti ve ben onları realize ettim. Japonya’da götürdüm yerlerine koydum ve müzeyi düzenledim, Wakayama’da, Oşima Adası’nda. Mimarlçinde de oldukça fazla. Bu bahiste şanslıyım. Çok âlâ mimarlarla projeler sonuçlandırdım. Bunların içinde en ilginci İstanbul ve Çanakkale boğazlarındaki radar kuleleridir. Orada porselen ve camlarla yaptığım işler vardır.
Kent mimarisi konusunda, ülkemizdeki bu çarpıklık hakkında ne düşünüyorsunuz?
Son senelerda bu kadar büyük binalar yapılıyor, devlet daireleri yapılıyor ancak kimsenin, 80’lerdeki temposu, ruhu yok. Yapıyorlar ve bitiriyorlar. halbuki bugün o binalarda, peyzajında sanat yapıtları olmalı. Bunu ben senelerca savundum hâlâ da savunuyorum. Son vakit içinderda gençler, bina fasadlarına büyük fotoğraflar yapıyorlar, bu sevindirici bir şey lakin gönül istiyor ki bunu devlet ve kuruluşlar, daha güçlü bir biçimde yapabilsin. Meksika’da yıllar önce Diego Rivera’ların, Siqueiros’un , Orosco’nun yapmış olduğu fotoğraflar var ve onlar badana fiyatına fotoğraf yapmışlar. Yani bu bir ideal aslında… örneğin 57-58ötürdüler.
İdealden bahsediyorsunuz. Toplumda eğitim sisteminden başlayarak o sanat ideasını, sanatı topluma ulaştırma maksadını son senelerda göremiyoruz. Cumhuriyetin birinci senelerında, topluma daha çok aktarılmak istenen en önemli şartlardan biriydi bu. Halkevlerinin, Köy Enstitülerinin ve daha sonrasında Devlet Tatbiki’nin yürüttüğü bir akımdı. Şu an sanat eğitimi konusunda ülkemizi nerede görüyorsunuz? Gençleri, çocukları bilhassa sanata alıştırmak, yetiştirmek için neler yapmalı?
İnanır mısınız, tek bir şey söyleyeceğim: Bendeki bu virüs, bu rahatsızlık Halkevleri ile başladı. Halkevlerini, Köy Enstitülerini kapatmasaydık, sanatta daha bedel verecek nitelikte bireyler yetiştirseydik bugün farklı bir noktada olurduk. Bir sefer Halkevleri, benim çocukluğumda, her şeyin olduğu farklı bir dünyaydı… O denli vakit içinder olmuştur ki fazlaca şaşırmışımdır. Zira orada erkek ve bayan nü, heykeller yapılıyor çamurdan kalıplar alınıyor, öğretiliyor. Fakat bütün bu kapıları kapattık. Büyük zenginlik katılabilecekken tökezlendi ve yavaşlandı. örneğin ben sanat virüsünü ortaokul birinci sınıfta yeterliden uyguna kaptım. Zira o günkü hocam beni cesaretlendirdi, yüreklendirdi, yönlendirdi. Ben sınıfın ardında çizim objelerini göremediğim için daima öne gelirdim. Beni kaldırdı, yanına oturttu, fotoğrafımı orada çizdim. Dersten daha sonra beni yanına çağırdı ve “Haftaya ailenden müsaade al, seni bir yere götüreceğim” dedi. O gün buluştuk, Kabataş’a, Akademi’ye gitmişiz halbuki. Bu benim Akademi’ye birinci adımımdır. Orada gezerken bir şahısla karşılaştık, hocam elini öptürdü. O kişi İbrahim Çallı’ydı… O dönemin öğretmenleri de bir diğerdi.
Sizin daha önceki söyleşilerinizde babanızın öykü ve şiir kaleme aldığını söylemiştiniz. Oradan mı açıldı sanat hayatınızdaki yol?
İlkokulda, öğretmenimiz bizden bir şiir ezberlememizi istemişti. Ben de Nåzım Hikmet okumuştum. Olağan bilmiyorum yasaklı olduğunu. Öğretmenim bana “Bunu öbür bir yerde okuma” demişti. Nâzım, babamın tanıdığı, gördüğü, selamlaştığı bir tanesiydi. Bahariye’de birebir yerde oturuyorduk. Nâzım ülkeden ayrılırken, babamın nasıl ağladığını bilirim. yıllar içerisinde çok özel şairlerim oldu natürel. Bunların başında Bedri Rahmi, İlhan Berk, Metin Eloğlu ve Edip Cansever geliyordu. Ben daima öğrencilerime bir şey söylemişimdir onu da belirtmeden edemeyeceğim. “Ne olur”, derdim, “Bir tabip, mimar dostunuz, sevgiliniz olsun, yalnızca burada renklerin içerisinde kalmayın öteki kulvarlara öteki yerlere gidin, oturun, yemek yapın bir çorba pişirmesini öğrenin.” Yani insan bunlarla zenginleşiyor. Bir röportajımda motamot şunları söyledim, ben kendimi bir taşa benzetiyorum böyle formsuz, karmakarışık, sivri köşeli bir taş. Marmaris’te, fırtınalı havalarda, deniz kenarında gelgitler olur. Çakıl taşları gürrr gelirler, gürrr sarfiyatlar ve döne döne döne o yamuk yumuk taş en sonunda yumurta üzere dümdüz olur. Daima Mevlana aklıma gelir: “Hamdım, piştim, yandım.”
Yakın vakitte görebileceğimiz kent mimarisiyle ilgili bir çalışmanız var mı?
Önemli bir merkezde büyük bir işle uğraşıyorum. İstanbul’da, İçerenköy metrosunda 150 metrekare seramik rölyef bir iş yapıyorum ve bu işi Bozüyük tesislerinde, fabrikada ateş hattında özel imalat olarak sürdürüyorum.
Okumaya devam et...