KimDemis
Aktif Üye
Yazın bahçede oturulduğunda her vakit görülen bir sahne var. Bu sahnede böcekler, güveler daima bir ışığın etrafında toplanır ve orada uçuşurlar. Aslında bu özellikleri onların hayatta kalmasını sağlarken bir yandan da ışık etrafında oldukları için vefatlarına de sebep olabilir. Böceklerde bulunan fotoreseptör hücreleri onları ışık etrafına toplar. Ancak bu durum onların işine fayda mı? Gelin birlikte bakalım!
Böcekleri bu kadar etkileyen bu fototaksi nedir?
Fototaksi özetlemek gerekirse rastgele bir organizmanın ışığa verdiği yansılar diye özetlenebilir. Işığa yönelim noktasında müspet ve negatif olmak üzere iki çeşit fototaksi var. Böceklerde de görülen fototakside ışığa yaklaşma ve ışıktan uzaklaşma halinde hareketler bulunur. Bu hareketleri böcekler kendi tercihlerine göre yapmazlar. Aslında bunun için biraz geçmişe ışık tutmamız gerekir. Her bir böcek yıllar içerisinde farklı formlarda evrimleşti, bu evrim durumlarına nazaran şu an yaptıkları fototaksi hareketleri etkilendi. Güveler, bir ışık gördükleri andan itibaren o ışığa gerçek yönelir ve etrafında uçmaya başlar. Lakin hamam böcekleri için olay tam olarak bu biçimde gelişmez zira rastgele bir ışık gördükleri anda o ışıktan uzaklaşmaya çalışırlar. özetlemek gerekirsesı kimileri güveler üzere olumlu fototaksi yaparken kimileri da hamam böcekleri üzere negatif fototaksi hareketi yapar.
Peki, böceklerin ışığa yönelmesi onlara yarar sağlıyor mu?
Böceklerin bulundurdukları fotoreseptörler yardımıyla farklı dalga boylarındaki ışıkları algılama üzere özellikleri var. Bu özellik onların istikametlerini belirlemesinde, yiyeceklerini bulmasında ve tehlikeye karşı korunmasında yardımcı olur. Böceklerin ışığa yönelmesi ve farklı dalga uzunluklarını algılaması onlara fayda sağlar. Lakin şu biçimde bir durum var ki böcekler doğal ışık kaynakları üzerinden evrimleştiler. Şu anda ise 7/24 çevrelerimizde yapay ışık kaynakları bulunuyor. Bu yapay ışık kaynakları da böceklerin yönelme hareketiyle elde ettikleri faydaları olumsuz etkiliyor.
Doğal ışık kaynağından yapay ışık kaynağına geçiş sırasında böceklerin yaşadıkları.
Böceklerin evrimleştiği vakit içinderda hiç yapay ışık bulunmazken günümüzde bir hayli yapay ışık kaynağı var. Böceklerin ışığa yönelimi de doğal ışık kaynaklarına bakılırsa yapay ışıklarda farklılaşır. Bu farklılaşmanın yaşanmasındaki asıl değişiklik, ışığın gelme açısından kaynaklanır. Doğal ışık kaynaklarında ışık sabit bir açı ile geldiği için böcekler dümdüz bir biçimde ışık kaynağına yönelebilir ve yollarını bulur. Yapay ışık kaynaklarında ise durum bu biçimde olmaz. Yapay ışıklar, ışığı her yerden yaydığı için böcekler ışığa yönelirken sabit bir açı tutturamazlar ve ışık etrafında dönmeye başlarlar.
Işığa yönelmeleri onlar için bir tuzak mı?
Böceklerin yapay ışık kaynaklarına ahenk sağlayacakları kadar uzun bir süre geçmedi. Bu yüzden de bu durum onlar için tuzak hâline gelebiliyor. Örneğin ışık ötürüsıyla sokak lambalarının etrafında bir epey böcek dönüyor. Bu döngü esnasında birtakım yarasa üzere hayvanlar onları ışık etrafında avlayabiliyor. Ayrıyeten beşerler da böceklerin ışığa yönelme hareketini onlar için hazırladıkları tuzaklarda kullanıyor. Yani özetlemek gerekirsesı onların hayatta kalmasına yardım eden bu içgüdü, yapay ışıklarla birlikte ölmelerine sebep oluyor.
Mavi ışık yerine sarı ışık kullanmak daha uygun olabilir.
Yapay ışıkların böcekleri ne kadar olumsuz etkilediğini gördük. Pekala, onların bu olumsuz durumunu biraz da olsa azaltmak için bizlerin yapabileceği bir şey yok mu? Alışılmış ki var. Böceklere olan olumsuz tesirleri azaltmak için konutlarımızda mavi ışık yerine sarı ışık kullanmayı tercih edebiliriz. Sarı ışığın tesiri öbür ışıklara bakılırsa daha düşük. Evlerinizde kullandığınız sarı ışıkla hem böcekleri koruyabilir hem güç tasarrufu sağlayabilirsiniz.
Bizleri de mi ışık olarak görüyorlar?
Biliyorsunuz ki böcekler sık sık kıyafetlerimize konabiliyorlar. Pekala, bunun niçininin altında ışığa yönelip yiyecek bulma arayışı mı var? Tam olarak bu biçimde olmasa da giydiğimiz kıyafetlerin renklerine bakılırsa yansıtılan ultraviyole ışıklar var. Bu ışıklar kimi çiçeklerde de bulunuyor ve böcekler yiyecek olarak onlara yöneldiği üzere bizim giydiklerimizi çiçek üzere algıladıklarından bizlerin üzerine de konabiliyorlar.
Artık böceklerin niye bu biçimde davrandıklarını biliyoruz.
Böcekler bizlere rastgele bir ziyan vermek için ışık etrafında dönmezler. Gayeleri büsbütün hayatta kalmak. Bu niçinle ekosistemimizi ve böcekleri korumak ismine onların işlerini kolaylaştıracak biçimde bir tavır sergileyerek hayatı hepimiz için epeyce daha kolay hâle getirebiliriz.
Böcekleri bu kadar etkileyen bu fototaksi nedir?
Fototaksi özetlemek gerekirse rastgele bir organizmanın ışığa verdiği yansılar diye özetlenebilir. Işığa yönelim noktasında müspet ve negatif olmak üzere iki çeşit fototaksi var. Böceklerde de görülen fototakside ışığa yaklaşma ve ışıktan uzaklaşma halinde hareketler bulunur. Bu hareketleri böcekler kendi tercihlerine göre yapmazlar. Aslında bunun için biraz geçmişe ışık tutmamız gerekir. Her bir böcek yıllar içerisinde farklı formlarda evrimleşti, bu evrim durumlarına nazaran şu an yaptıkları fototaksi hareketleri etkilendi. Güveler, bir ışık gördükleri andan itibaren o ışığa gerçek yönelir ve etrafında uçmaya başlar. Lakin hamam böcekleri için olay tam olarak bu biçimde gelişmez zira rastgele bir ışık gördükleri anda o ışıktan uzaklaşmaya çalışırlar. özetlemek gerekirsesı kimileri güveler üzere olumlu fototaksi yaparken kimileri da hamam böcekleri üzere negatif fototaksi hareketi yapar.
Peki, böceklerin ışığa yönelmesi onlara yarar sağlıyor mu?
Böceklerin bulundurdukları fotoreseptörler yardımıyla farklı dalga boylarındaki ışıkları algılama üzere özellikleri var. Bu özellik onların istikametlerini belirlemesinde, yiyeceklerini bulmasında ve tehlikeye karşı korunmasında yardımcı olur. Böceklerin ışığa yönelmesi ve farklı dalga uzunluklarını algılaması onlara fayda sağlar. Lakin şu biçimde bir durum var ki böcekler doğal ışık kaynakları üzerinden evrimleştiler. Şu anda ise 7/24 çevrelerimizde yapay ışık kaynakları bulunuyor. Bu yapay ışık kaynakları da böceklerin yönelme hareketiyle elde ettikleri faydaları olumsuz etkiliyor.
Doğal ışık kaynağından yapay ışık kaynağına geçiş sırasında böceklerin yaşadıkları.
Böceklerin evrimleştiği vakit içinderda hiç yapay ışık bulunmazken günümüzde bir hayli yapay ışık kaynağı var. Böceklerin ışığa yönelimi de doğal ışık kaynaklarına bakılırsa yapay ışıklarda farklılaşır. Bu farklılaşmanın yaşanmasındaki asıl değişiklik, ışığın gelme açısından kaynaklanır. Doğal ışık kaynaklarında ışık sabit bir açı ile geldiği için böcekler dümdüz bir biçimde ışık kaynağına yönelebilir ve yollarını bulur. Yapay ışık kaynaklarında ise durum bu biçimde olmaz. Yapay ışıklar, ışığı her yerden yaydığı için böcekler ışığa yönelirken sabit bir açı tutturamazlar ve ışık etrafında dönmeye başlarlar.
Işığa yönelmeleri onlar için bir tuzak mı?
Böceklerin yapay ışık kaynaklarına ahenk sağlayacakları kadar uzun bir süre geçmedi. Bu yüzden de bu durum onlar için tuzak hâline gelebiliyor. Örneğin ışık ötürüsıyla sokak lambalarının etrafında bir epey böcek dönüyor. Bu döngü esnasında birtakım yarasa üzere hayvanlar onları ışık etrafında avlayabiliyor. Ayrıyeten beşerler da böceklerin ışığa yönelme hareketini onlar için hazırladıkları tuzaklarda kullanıyor. Yani özetlemek gerekirsesı onların hayatta kalmasına yardım eden bu içgüdü, yapay ışıklarla birlikte ölmelerine sebep oluyor.
Mavi ışık yerine sarı ışık kullanmak daha uygun olabilir.
Yapay ışıkların böcekleri ne kadar olumsuz etkilediğini gördük. Pekala, onların bu olumsuz durumunu biraz da olsa azaltmak için bizlerin yapabileceği bir şey yok mu? Alışılmış ki var. Böceklere olan olumsuz tesirleri azaltmak için konutlarımızda mavi ışık yerine sarı ışık kullanmayı tercih edebiliriz. Sarı ışığın tesiri öbür ışıklara bakılırsa daha düşük. Evlerinizde kullandığınız sarı ışıkla hem böcekleri koruyabilir hem güç tasarrufu sağlayabilirsiniz.
Bizleri de mi ışık olarak görüyorlar?
Biliyorsunuz ki böcekler sık sık kıyafetlerimize konabiliyorlar. Pekala, bunun niçininin altında ışığa yönelip yiyecek bulma arayışı mı var? Tam olarak bu biçimde olmasa da giydiğimiz kıyafetlerin renklerine bakılırsa yansıtılan ultraviyole ışıklar var. Bu ışıklar kimi çiçeklerde de bulunuyor ve böcekler yiyecek olarak onlara yöneldiği üzere bizim giydiklerimizi çiçek üzere algıladıklarından bizlerin üzerine de konabiliyorlar.
Artık böceklerin niye bu biçimde davrandıklarını biliyoruz.
Böcekler bizlere rastgele bir ziyan vermek için ışık etrafında dönmezler. Gayeleri büsbütün hayatta kalmak. Bu niçinle ekosistemimizi ve böcekleri korumak ismine onların işlerini kolaylaştıracak biçimde bir tavır sergileyerek hayatı hepimiz için epeyce daha kolay hâle getirebiliriz.