celikci
Yeni Üye
Cumhuriyet periyodu edebiyatımızın en özgün şairlerinden biri kuşkusuz… Doğduğu Erzincan’dan yurdun neredeyse her köşesine ve Paris’e uzanan kısa ömür serüveni içine maliye müfettişliği, darphane müdürlüğü üzere “şiir dışı” bakılırsavleri de sığdırmıştı. Lakin o her vakit “temel işi” olarak şiiri gördü. Gördüğü yerlerin insanların ve olayların şiirini yazsa da kimi birtakım bir imgenin peşinden koşarak da yazdı. Sözgelimi Kars isimli o fevkalade şiiri:
“Öyle hoş ki ölürüm artık/ Beyaz uykusuz uzakta/ Kars çocukların da Kars’ı/ Ölüleri yağan karda/ Donmuş gözlerimin ortası…”
İzmir’de bir gün, Kars’ı görmeden yazdığını öğrenmiştim bu şiiri ve epey şaşırmıştım… Ama demişti, şaşkınlığımı görür görmez; Göçebe’yi yazarken Kars’taydım…
Yalnızca şiirleriyle değil, denemeleri, tenkitleri ve dergiciliğiyle de çağdaş edebiyatımıza yapıtlar kazandırmakla kalmadı, ona istikamet de verdi. Bilhassa, çocuğu olarak nitelediği Papirüs mecmuasıyla edebiyatımıza yeni çizgiler, taze renkler kattı. Yeri gelmişken söyleyeyim, bu mecmuayı Dava Tamer’le birlikte çıkarmışlardı ve Dava Tamer, vefatından birkaç hafta evvel Cemal Süreya’ya ithafen bir şiir yayımlamıştı Broy Dergisi’nde; “Atlas Okyanusunda Fırat’ın Salı”. Bu şiir yayımlandıktan fazlaca kısa bir süre daha sonra da onu kaybetmiştik. Cenazesinde Muzaffer Buyrukçu demiş ki İdeal Tamer’e “Onu hayli keyifli ettin biliyor musun, şiirin fotokopisini hepimize dağıttı.” O inanılmayacak ölçüde utangaç ve naif bir insandı; birtakım şiirlerini andıran… Hiç unutmam bir gün bir daha İzmir’de bir meyhanede yan masadan bir “ufak” göndermişlerdi masamıza “mavi sakallı şair için…” notuyla. O, saç teline kadar kızarmış ve “Bir şairin şahsen tanınması güzel değil galiba…” demişti utanarak.
Cemal Süreya, İkinci Yeni isminin çabucak hemen konmadığı vakit içinderda (Biliyorsunuz “İkinci Yeni” ismini Muzaffer (İlhan) Erdost, Ankara Postası’nda yazdığı bir yazıda birinci kez dillendirmiş, akabinde Sivas yitiğimiz, denemeci Asım Bezirci daha da derinleştirmişti…) şairlerin birbirlerine öykündükleri periyotta, diğer şairleri de epeyce etkileyen bir edebiyatçı olarak belirdi. 1953’de “Hamza Süiti”, “Şarkısı Beyaz” üzere şiirlerle, alışılagelmiş ve tahminen biraz da “Garip”çilerin” yinea düşürdüğü çağdaş şiirimizde bir daha bir yenilenmenin imkanlarını sundu. daha sonra 1954’te yayımladığı “Gül”, ‘Güzelleme’, ‘Aşk’ üzere şiirleri onun sarsıcı bir şair olduğunun açık deliliydi. Kanımca şiirimizde Nâzım’la başlayan çağdaşlaşma hareketleri, Birinci Yeni ve akabinde ikinci yeni ile bu süreci büyük oranda tamamladı. Büyük oranda diyorum zira şiirin iç sarsıntıları asla dinmez ve bir jenerasyonun nefesini bir başka jenerasyona ulaştırmaya çabalarken şiir, sürekli yenilenerek yoluna devam eder…
normal olarak şiirde yeni şeyler yapmak, “Yeni bir şey yapacağım” demekle olmuyor, birden fazla vakit öncesini koruyarak bir yenileşmeyi sağlamak mümkün olabiliyor. Sözgelimi o, Garip şiirinin yalınlığını koruyarak o yalınlığı zenginleştirdi ve şiirin lisanını, doğal olarak da Türkçenin imkanlarını genişletti. “Türkçeden bir kıl kopar; ortasında güneşler, dünyalar, ırmaklar vardır” diyordu. O her vakit derinlikli bir Türkçenin, güneşlerin, dünyaların, ırmakların peşinde dolaştı, peşinde geçirdi ömrünü.
Kolaycılıktan daima kaçındı. “Alışılmış”la ilgilenmedi. bu biçimdelar epey âşık olduğu Zuhal’e “Güvercin hanımım” dermiş, herkesler üzere olmasın diye “Üvercinka” diye çoğalttı bu seslenişi ve kitabına isim yaptı daha sonradan… niçinse bu Üvercinka ismi bende her vakit Picasso’nun “Guernica”sını çağrıştırır. Hani 2. Dünya Savaşı’ndan daha sonrasını anlattığı o ünlü tabloyu. Dünyanın renkleriyle, Türkçe bir kelam söyleyerek buluşmak, az şey mi bu? Üstelik sözcüğü ekleminden kırılırken, neyin, nereye, neden yapıştırılacağını derin bir sezgiyle bilerek… Üvercinka! Guernica!
Şaşırtıcı bir imge tertibini, dizginleri bırakılmış düş gücünün çağrışımlarını yadırganmayan bir anlatım ortasında verdi. İkinci Yeni’nin başka şairleri içinde kendi sesini çabucak buldu, kişiliğini koruyarak o sesi daima geliştirdi. Bunun için ki Sevda Kelamları firesiz şiirler toplamıdır.
Şiirlerinde birinci göze çarpan, aşk ve cinsellikti: “Erotik bir şiirdir benimki. Sanırım en bariz özelliğim budur. Tabanda tarih ortasında uygarlık ve varolma sorunu tartışılır” dese de insanlarının kaygılarının ortağı oldu. 2000’e Hakikat mecmuasında yazdığı yazılar, edebiyatımızın en özgün ve değerli yazıları ve portreleridir… Yazık ki kaba Marksistler ve toplumsalcılığı salt teori sanan kimi şairler O’nun Kazak Abdal’dan, Kaygusuz’dan, Dadal’dan alıp dönüştürdüklerini görmediler, tahminen de anlamadılar. Bilmem ki bir vakitler olduğu üzere, onu hâlâ “teslimiyetçi” olarak düşünenler var mıdır günümüzde?
Cemal Süreya hem Batı şiirini birebir vakitte Türk şiirini derinliğine özümsemişti. Dava Tamer’in dediği üzere “Atlas Okyanusu’nda Fırat’ın Salı, Zap Suyu’nda açan Alp çiçeği” idi bu yurdun. Dünya şiirinin imkanlarından yararlanırken özünü daima önde tutmuştu. Bunun için ki Yunus Emre’ye “Türkçenin süt dişi” dedi.
Her kelamı ve davranışından oldukçaça şeyler öğrenilen hoş bir adamdı. Daima şiir düşünür, epey şiir konuşurdu. Mavi sakalları en epeyce da şiire yakışırdı. Bilmem ki mavi sakalından şiir akıyor mudur hâlâ?
Okumaya devam et...
“Öyle hoş ki ölürüm artık/ Beyaz uykusuz uzakta/ Kars çocukların da Kars’ı/ Ölüleri yağan karda/ Donmuş gözlerimin ortası…”
İzmir’de bir gün, Kars’ı görmeden yazdığını öğrenmiştim bu şiiri ve epey şaşırmıştım… Ama demişti, şaşkınlığımı görür görmez; Göçebe’yi yazarken Kars’taydım…
Yalnızca şiirleriyle değil, denemeleri, tenkitleri ve dergiciliğiyle de çağdaş edebiyatımıza yapıtlar kazandırmakla kalmadı, ona istikamet de verdi. Bilhassa, çocuğu olarak nitelediği Papirüs mecmuasıyla edebiyatımıza yeni çizgiler, taze renkler kattı. Yeri gelmişken söyleyeyim, bu mecmuayı Dava Tamer’le birlikte çıkarmışlardı ve Dava Tamer, vefatından birkaç hafta evvel Cemal Süreya’ya ithafen bir şiir yayımlamıştı Broy Dergisi’nde; “Atlas Okyanusunda Fırat’ın Salı”. Bu şiir yayımlandıktan fazlaca kısa bir süre daha sonra da onu kaybetmiştik. Cenazesinde Muzaffer Buyrukçu demiş ki İdeal Tamer’e “Onu hayli keyifli ettin biliyor musun, şiirin fotokopisini hepimize dağıttı.” O inanılmayacak ölçüde utangaç ve naif bir insandı; birtakım şiirlerini andıran… Hiç unutmam bir gün bir daha İzmir’de bir meyhanede yan masadan bir “ufak” göndermişlerdi masamıza “mavi sakallı şair için…” notuyla. O, saç teline kadar kızarmış ve “Bir şairin şahsen tanınması güzel değil galiba…” demişti utanarak.
Cemal Süreya, İkinci Yeni isminin çabucak hemen konmadığı vakit içinderda (Biliyorsunuz “İkinci Yeni” ismini Muzaffer (İlhan) Erdost, Ankara Postası’nda yazdığı bir yazıda birinci kez dillendirmiş, akabinde Sivas yitiğimiz, denemeci Asım Bezirci daha da derinleştirmişti…) şairlerin birbirlerine öykündükleri periyotta, diğer şairleri de epeyce etkileyen bir edebiyatçı olarak belirdi. 1953’de “Hamza Süiti”, “Şarkısı Beyaz” üzere şiirlerle, alışılagelmiş ve tahminen biraz da “Garip”çilerin” yinea düşürdüğü çağdaş şiirimizde bir daha bir yenilenmenin imkanlarını sundu. daha sonra 1954’te yayımladığı “Gül”, ‘Güzelleme’, ‘Aşk’ üzere şiirleri onun sarsıcı bir şair olduğunun açık deliliydi. Kanımca şiirimizde Nâzım’la başlayan çağdaşlaşma hareketleri, Birinci Yeni ve akabinde ikinci yeni ile bu süreci büyük oranda tamamladı. Büyük oranda diyorum zira şiirin iç sarsıntıları asla dinmez ve bir jenerasyonun nefesini bir başka jenerasyona ulaştırmaya çabalarken şiir, sürekli yenilenerek yoluna devam eder…
normal olarak şiirde yeni şeyler yapmak, “Yeni bir şey yapacağım” demekle olmuyor, birden fazla vakit öncesini koruyarak bir yenileşmeyi sağlamak mümkün olabiliyor. Sözgelimi o, Garip şiirinin yalınlığını koruyarak o yalınlığı zenginleştirdi ve şiirin lisanını, doğal olarak da Türkçenin imkanlarını genişletti. “Türkçeden bir kıl kopar; ortasında güneşler, dünyalar, ırmaklar vardır” diyordu. O her vakit derinlikli bir Türkçenin, güneşlerin, dünyaların, ırmakların peşinde dolaştı, peşinde geçirdi ömrünü.
Kolaycılıktan daima kaçındı. “Alışılmış”la ilgilenmedi. bu biçimdelar epey âşık olduğu Zuhal’e “Güvercin hanımım” dermiş, herkesler üzere olmasın diye “Üvercinka” diye çoğalttı bu seslenişi ve kitabına isim yaptı daha sonradan… niçinse bu Üvercinka ismi bende her vakit Picasso’nun “Guernica”sını çağrıştırır. Hani 2. Dünya Savaşı’ndan daha sonrasını anlattığı o ünlü tabloyu. Dünyanın renkleriyle, Türkçe bir kelam söyleyerek buluşmak, az şey mi bu? Üstelik sözcüğü ekleminden kırılırken, neyin, nereye, neden yapıştırılacağını derin bir sezgiyle bilerek… Üvercinka! Guernica!
Şaşırtıcı bir imge tertibini, dizginleri bırakılmış düş gücünün çağrışımlarını yadırganmayan bir anlatım ortasında verdi. İkinci Yeni’nin başka şairleri içinde kendi sesini çabucak buldu, kişiliğini koruyarak o sesi daima geliştirdi. Bunun için ki Sevda Kelamları firesiz şiirler toplamıdır.
Şiirlerinde birinci göze çarpan, aşk ve cinsellikti: “Erotik bir şiirdir benimki. Sanırım en bariz özelliğim budur. Tabanda tarih ortasında uygarlık ve varolma sorunu tartışılır” dese de insanlarının kaygılarının ortağı oldu. 2000’e Hakikat mecmuasında yazdığı yazılar, edebiyatımızın en özgün ve değerli yazıları ve portreleridir… Yazık ki kaba Marksistler ve toplumsalcılığı salt teori sanan kimi şairler O’nun Kazak Abdal’dan, Kaygusuz’dan, Dadal’dan alıp dönüştürdüklerini görmediler, tahminen de anlamadılar. Bilmem ki bir vakitler olduğu üzere, onu hâlâ “teslimiyetçi” olarak düşünenler var mıdır günümüzde?
Cemal Süreya hem Batı şiirini birebir vakitte Türk şiirini derinliğine özümsemişti. Dava Tamer’in dediği üzere “Atlas Okyanusu’nda Fırat’ın Salı, Zap Suyu’nda açan Alp çiçeği” idi bu yurdun. Dünya şiirinin imkanlarından yararlanırken özünü daima önde tutmuştu. Bunun için ki Yunus Emre’ye “Türkçenin süt dişi” dedi.
Her kelamı ve davranışından oldukçaça şeyler öğrenilen hoş bir adamdı. Daima şiir düşünür, epey şiir konuşurdu. Mavi sakalları en epeyce da şiire yakışırdı. Bilmem ki mavi sakalından şiir akıyor mudur hâlâ?
Okumaya devam et...