Venedik Sinema Şenliği’nden notlar: Engaje sinemanın farklı lisanları…

celikci

Yeni Üye
İkisi de sinemalarını Fransa’da gerçekleştirmişler. İki sinemanın lisanı de Fransızca. Biri, şiirsel, edebi 19. Yüzyıl Rusca’sından çeviri ; oburu, Paris banliyölerinde yaşayan, çoğunluğu üçüncü jenerasyon Afrika kökenli göçmen çocukların sert ve kaba lisanı…

Her ikisi de ortasında yaşadıkları dünyanın genel ya da mahallî, tarihi ya da şimdiki problemlerine ilgi duyan ve bir noktada dünü anlatırken bugünü aydınlatan, günümüzün sıcak mevzularını işlerken yarını düşünen, sözcüğün en asil manasıyla angaje sinemalar…

Bir yanda, Wieseman’ın, bu kere bir belgesel olmayan, fakat evraklara dayanan, Rus edebiyatının büyük isimlerinden Tolstoy’un karısı Sonya’nın güncelerinden yola çıkan “Un Couple”ta (Bir Çift) sergilediği, yavaş yavaş soluk alan, dupduru, şiirsel, hassas sinema lisanı. Öte yanda, Gavras’ın hareketli kamerası, süratli kurgusu, gürültülü sıcak çatışma sahneleri… Bilhassa gençlerin bugün epeyce beğendikleri tipten ritmi yüksek anlatım lisanıyla kotarılmış “Athena”…

ABD’de, Yale’de hukuk eğitimi alan, lakin Boston ve Harvard üniversitelerinde akademik mesleğe başladıktan daha sonra, bu alanın kendisine uygun olmadığına karar veren Wiseman, birinci belgeseli “Titicut Follies”i, 1967’de gerçekleştirir. Akabinde, okullar, karakollar, hastaneler üzere kamu kurumlarında verilen hizmetin ne kadar yetersiz olduğunu vurgulayan sinemaları ile giderek saygın bir yer kazanır. Bir metronom düzgünlüğü ortasında her yıl bir sinema gerçekleştirerek, kendine has yeni bir belgesel ekolü oluşturur. Hem klasik röportaj ve televizyon belgesellerinden, tıpkı vakitte Fransa’da ortaya çıkan gerçeğin sineması akımından farklı, özgün bir lisan geliştirmiştir. İhtimamlı, uzun montaj etabı, Wiseman biçemin anahtarıdır.

Elinde bulunan saatlerce çekim gerecinin, ortalama yüzde doksanı çöpe atar…


Frederick Wiseman, üniversitelerin sosyoloji kısımlarında sinemaları örnek alınan, anfilerde izlenip üzerinde tartışılan bir belgesel sinema direktördür artık. 2017’de Onur Oscar’ı, akabinde da, New York Kütüphanesi ile ilgili belgeseliyle, Venedik’te FİPRESCİ mükafatı almıştır…

Bu defa güncelu bırakıp, geçmişe eğilen Wiseman, tek oyuncunun tabiat ortasında çekilmiş imgelerinden oluşan 64 dakikalık yeni bir denemeyle önümüze geliyor.

Ünlü müellif Tolstoy’un eşi sonya’nın günlüklerinden yola çıkarak özgürce oluşturulan metin, Fransız tiyatro ve sinemasının yetenekli oyuncularından, lakin daha epey yardımcı karakterleri yorumladığı için geniş kitlelerin pek tanımadığı Nathalie Boutefeu tarafınca son derece hassas, tesirli, inandırıcı bir yorumla canlandırıyor. 18 yaşındayken evlendiği Leon Tolstoy’u fazlaca seven ve bu sevginin gerçek bir karşılık da bulduğunu yaşayan, fakat vakit ortasında giderek düşkırıklığına uğrayan, 36 yıl boyunca bir arada yaşayıp 13 çocuk babası yaptığı kıskanç Tolstoy’un hırçın yansılarını anlamakta kuvvetlik çeken, yıpranan, ezilen Sophia’nın yaşadığı tüm doyumsuzlukları, çaresizliği ve başkaldırıyı 64 dakika içine sığdıran “Bir Çift” geleceğin klasik sinemalarından biri olmaya aday…

Doğanın ortasında, göllerin kenarında, deniz kıyısında kurbağa ve kuş seslerinin ya da dalgaların sesler müziği eşliğinde ya da deniz kıyısında dalgaların mırıltısı ortasında niyetlerini, dertlerini lisana getiren Sophia’yı dinlerken, bayanların hâlâ maruz kaldıkları baskının, itelenmişliğin, aşağılanmanın, yalnızlığın ve şiddetin vakit ötesi izini sürmek mümkün…

“Athena” bir başkaldırının, iç savaşa dek gidebilecek kadar önemli bir çatışmanın hikayesi. Romain Gavras, hem bugünün vurdulu kırdılı aksiyon sinemalarının lisanını kullanıyor, birebir vakitte müziğin de sayesinde destansı bir anlatım deniyor. Direktörün, vayrica, değerli bir iletisi var : Irkçılığın, yabancı düşmanlığının, radikal İslam endişesinin yaygınlaştığı bu vakitte, gerçek zorlukları siyasetlerine alet eden çok sağ partilerin sorumluluğunu unutmayın ; bu kışkırtıcı halin içerdiği önemli tehlikelere dikkat edin!…

“Athena”da bir iç savaşa dönüşen başkaldırı, bir provokasyon kararında alevlenmi?tir. Polis üniforması giyen çok sağcı militanlar, Cezayir kökenli Fransız çocuğu, şuurlu bir hareketle, olay çıkarmak maksadıyla katletmişlerdir…

Okumaya devam et...