Muharrir Aydın Büke ile barok kültürü üzerine söyleştik.
- 17. yüzyılda Avrupa’yı sarmalayan barok kültürün belirli başlı özelliklerini nasıl tanımlarız? Müzikte ve başka sanatlarda hangi özellikler öne çıkıyor mesela?
Barok sanat ince işçiliğin, ayrıntının öne çıktığı bir devir. Mimaride ve müzikte bilhassa tesirli oluyor. Sözcük Portekizce, kıvrımlı, düz olmayan, eğri büğrü inci manasına geliyor ve bu sanatın en besbelli özelliği olan ayrıntı işçiliğinin öne çıkmasına vurgu yapıyor. Sözcük evvelce bir küçümseme olarak kullanılmış. Barok sanatta doğal olandan olabildiğince uzaklaşılır. İnsanların giysisi, saçlarındaki perukalar, mimari yapılar hepsi olabildiğince süslenmiştir. Sanat, bilhassa de müzik kilisenin ya da soyluların himayesinde gelişmeye başlamış, sürecin sonunda (1700’lerin ortalarında) yavaş yavaş daha geniş kitlelere ulaşmayı başarmıştır. Müzikte operanın ortaya çıkması, çalgı müziğinde solist sanatçı teriminin filizlenmesi, din dışı müziğin süratle yayılmaya başlaması, nota basımının sürat kazanması daima bu devir ortasında olmuştur.
KİLİSE VE SOYLULARIN ÇEKİŞMESİ
- Barok periyodun kilise ve soylular içindeki çekişme sırasında Barok sanatın (ya da kültürün) epey gelişmiş olduğu tezinden hareket edersek, bu kültürel hareketlilik ortasında sanatkarların nasıl konumlandığını görüyoruz?
Barok periyotta sanatı destekleyen iki kıymetli kurum olarak karşımıza kilise ve soylular çıkıyor. Protestan başkaldırısı daha sonrasında bir daha eski günlerine dönmek isteyen Katolik kilisesi, sanatın kitleleri etkileme gücünden yararlanmak için sanatkarları destekleyen en kıymetli güçtü. Bunun yanında hükümdarlar ya da soylular kendi güçlerini gösterebilmek için bir daha sanatı ve sanatkarları maddi imkanları doğrultusunda destekliyorlardı. Büyük bahçeler ortasında yapılan görkemli sarayların inşasında mimarlar tüm hünerlerini gösteriyor, bu saraylarda çoğunlukla düzenlenen eğlencelerde müzisyenlere büyük bakılırsav düşüyordu. O periyotta sanatkarların önünde iki yol vardı: Ya kilisenin ya da soyluların hizmetinde çalışmak. Özgür çalışan bir sanatkara rastlamak olanaksız üzereydi. Müzisyenleri göz önüne alarak söyleyecek olursak bu durum lakin 18. yüzyılın ikinci yarısından daha sonra değişmeye başlayacak, 19. yüzyılda bu değişim sürat kazanacaktı.
- Barok müziğin ve onunla bir arada gelişen barok kültürün bizim coğrafyamızda nasıl bir yansıması olmuş?
Barok sanatın bizim coğrafyamıza tesiri bildiğim kadarıyla biraz gecikmeli olarak mimari yapılarda ortaya çıkmış, Avrupa’daki saraylar ve öteki yapıların barok özellikleri 18. yüzyılın ortasından başlayarak mescitlerde ve saraylarda kendini göstermiştir. Batı epey sesli müziğinden tümüyle farklı bir gelişme gösteren Türk müziğinde bu biçimde bir tesirden bahsedilemez. 1640-1712 yılları içinde yaşayan Itri, Bach’tan 45 yıl evvel dünyaya gelmiş, tümüyle farklı bir müzik geleneğinin ortasında yetişmiştir. bu vakitteki Türk müziğinde barok özelliklerden bahsedilemezken 17. yüzyıl Avrupalı bestekarların yapıtlarında vakit zaman Türk müziği öğeleri kendini göstermeye başlamış, bu durum 1700’lerin sonuna hatta 1800’ler başına dek giderek artan bir biçimde sürmüştür.
Okumaya devam et...
