BOTR
Yeni Üye
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Lideri Şahap Kavcıoğlu, “Döviz kuru spekülasyonlarıyla oluşan bu çarpık yapıyı liralaşma stratejisiyle bitmiş olduriyoruz. kuvvetli bir yapı kuruyoruz. ötürüsıyla Türkiye’de döviz kuruna bağlı olarak oluşacak spekülatif yapıları inşallah bitmiş olduriyoruz.” dedi.
TRT Haber’in canlı yayınına konuk olan TCMB Lideri Kavcıoğlu, gündeme ait soruları yanıtladı.
Enflasyondaki düşüşün nasıl sağlanacağına yönelik soru üzerine Kavcıoğlu, enflasyonun Türkiye’nin de dünyanın da en değerli sıkıntılarının başında geldiğini belirtti.
Kavcıoğlu, bugüne bakıldığında enflasyonu yükselten tüm sebeplerin geride kaldığını düşündüğünü söz ederek şunları kaydetti:
“Zor bir periyottu, güç bir periyodu geride bıraktık. Bu süreç içerisinde enflasyon gerilemeye başladı, bu gerileme yalnızca uzun müddettir kullandığımız baz tesirinden değil, aldığımız önlemler, uyguladığımız siyasetlerin tesiriyle de baz tesiri haricinde da enflasyondaki gerilemeyi daima birlikte bakılırsaceğiz. Bizim bu süreç içerisinde uyguladığımız siyasetlerde Merkez Bankasının, memleketler arası kuruluşların da bu süreçte bilhassa üzerinde durduğu bizim Bütünleşik Siyaset Çerçevemiz bu noktaya ve bu noktadan daha sonra da dediğimiz oranlara ve sürdürülebilir kalıcı fiyat istikrarını sağlayacağımız noktaya götüren bir siyaset çerçevesi oluşturduk. Liralaşma stratejisi dediğimiz bu Bütünleşik Siyaset Çerçevemiz içerisinde uyguladığımız faiz, makro ihtiyati önlemler, kur siyaseti, likidite ve rezerv siyaseti bilhassa son dönemde… Bunların hepsi bu Bütünleşik Siyaset Çerçevesi içerisinde uyguladığımız siyasetler ve enflasyonun da bundan daha sonraki devirde gerilemesinde değerli bir ivme sağlayacak.”
Liralaşma stratejisini fazlaca değerli bir merkeze oturttuklarını vurgulayan Şahap Kavcıoğlu, “Çünkü Türkiye geçmiş periyotta ne vakit ülkenin ilerlemeye dair bir gündemi olduğunda, döviz kuru spekülasyonlarıyla oluşan bu çarpık yapıyı liralaşma stratejisiyle bitmiş olduriyoruz. kuvvetli bir yapı kuruyoruz. ötürüsıyla Türkiye’de döviz kuruna bağlı olarak oluşacak spekülatif yapıları inşallah bitmiş olduriyoruz.” diye konuştu.
Kavcıoğlu, bir daha sonraki periyotta, bundan daha sonra uyguladıkları bu siyasetlerle, faizle, makro ihtiyati önlemlerle, arz talep istikrarı ve finansal maliyetlere de sağlayacakları değerli indirimler ya da düşüşlerle kalıcı kalkınmayı, büyümeyi ötelemeden sürdürülebilir ve kalıcı fiyat istikrarını sağlamış olacaklarını söylemiş oldu.
“(Enflasyon) Yıl sonunu epey daha güzel bir noktada kapatacağız”
Enflasyon sayılarının açıklanmasından bu yana “baz tesiriyle gerileme oldu” yorumlarına ait soru üzerine Kavcıoğlu, “Baz etkisinin epeyce büyük tesiri var alışılmış. Biliyorsunuz geçen yılki spekülatif kur ataklarından daha sonra bilhassa kur ataklarından daha sonra fiyatlarda bir maliyet oluştu. Kasım ayında nispeten lakin aralık ayında 13,5’lere varan, ocak ayında 11,8’e varan ve devamında bir daha mayıs ayına kadar kurun ve şubattan daha sonra da savaşın tesiriyle oluşan bir yüksek enflasyon. Bu sene olağan tarihi ortalamaya baktığımız vakit fiyat hareketlerinin fazlaca hareketli olduğu periyotlar de dahil tarihî ortalamadaki enflasyon oranlarımız bu oranların hayli fazlaca altında.” cevabını verdi.
Kavcıoğlu, tarihi ortalamanın ay ay değiştiğini, aralık ayında 0,80-1,20 tarihi ortalamanın bulunduğunu anlatarak enflasyon bunun biraz üzerinde de gelse 2023 sonu ve 2024’teki gayelere ulaşabilecek noktada olunduğunu, bunun baz etkisinin de katkısıyla gerçekleşeceğini lisana getirdi.
“Beklediğimiz tarihî ortalama yahut tarihi ortalamanın biraz üzerinde aralık ayını daha olumlu, daha düzgün bekliyoruz. Yıl sonunu fazlaca daha âlâ bir noktada kapatacağız ve ocak daha sonrası şubatta hem baz tesiri tıpkı vakitte vurguladığımız, biraz evvel bahsetmiş olduğum yani enflasyonu yükselten tüm etkenlerin geride kaldığını söylerken bunun bilhassa Türkiye’de tarihi olarak enflasyonun artmasında içeride, dış etkenleri bıraktığımız vakit bilhassa kur artışları hayli öne çıkıyor. İkincisi fiyat artışları natürel buna bağlı olarak. Zira kurdaki bir yüzde 10 artış, fiyatlarda yüzde 2 bir artış üzere bu biçimde korelasyonlar var.
ötürüsıyla kur artışı piyasada da bu biçimde algılandığı için daha sonrasında fiyat davranış bozuklukları dediğimiz önden yüklemeli fiyatlar üzere enflasyonun denetimin dışına çıkması kelam konusu ki geçtiğimiz yılda yaşadığımız lakin öncesinde de küreselde enflasyonun da bir sorun haline geldiğini göz gerisi edemeyiz. Yani bizim ben vazifeye başladıktan daha sonra temmuz, ağustos aylarında, örneğin Temmuz Enflasyon Raporu’nda da söz etmiştim. 10 yıllık fiyat artışlarının hayli epey üzerinde aylık fiyat artışları başlamıştı. bu biçimde ne kur atağı vardı ne bir şey, o globalden. Salgın, birikmiş taleplerin oluşmaya başlaması, arz şokları, tedarik zincirlerindeki meşakkatler, yani memleketler arası meseleler da fiyatlar üzerinde tesirli olmaya başlayınca dünya ile birlikte bizde de ister istemez bozulma oldu.”
“Temmuzdan daha sonra bilhassa finansman maliyetlerinde epey kıymetli bir düşüş var”
TCMB Lideri Kavcıoğlu, Bütünleşik Siyaset Çerçevesi’nin dünyada da konuşulduğuna dikkati çekerek “Yani şu an faiz artırımı, faiz indirimi noktasında da bizim bilhassa bu süreci makro ihtiyati önlemlerle bir noktaya getirmiş olmamız, faiz indirimleri ile birlikte kurun stabil bir biçimde bir istikrarda ki bu yaklaşık 1-2 aylık bir müddetç değil, haziran-temmuzdan beri bu biçimde fazlaca stabil bir biçimde, hem kur hem faiz oranlarında birebir vakitte fiyatlarda bir istikrara oturdu. Bunun altyapısını da oluşturduğumuz için bunun bu türlü gideceğini epeyce rahatlıkla söyleyebilirim.” değerlendirmesini yaptı.
Kur beklentisinde değişiklik olup olmadığına yönelik soru üzerine Kavcıoğlu, “Bizim kurda yıl sonu gayemiz yok. Anketleri kastediyorsunuz. Merkez Bankası olarak bizim bir kur amacımız yok.” karşılığını verdi.
Kavcıoğlu, aldıkları önlemlerin sonuçlarını görmeye başladıklarını anlatarak “Temmuzdan daha sonra bilhassa finansman maliyetlerinde epeyce değerli bir düşüş var. Bizim faiz indirimlerinin tesirini görmeye başladık.” tabirlerini kullandı.
Üretim yapan firmaların finansman maliyetlerinde 15 puana yakın bir indirimin kelam konusu olduğunu vurgulayan Kavcıoğlu, şunları kaydetti:
“Bunu yansıtan var, yansıtmayan var lakin artık bunu önemli biçimde bekliyoruz. Zira değerli bir finansman maliyeti düşüşü var. 15 puan, 20 puan, KOBİ’lerde bu 20-25 puana kadar çıkıyor ve kredi fiyatında da önemli bir artış var. ötürüsıyla baz tesiri haricinde beklentimizin biri bu. İkincisi liralaşma stratejimiz ile birlikte oluşturduğumuz biraz evvel saydığım arz-talep istikrarı fiyat istikrarını kalıcı ve daima sağlayacak makro ihtiyati önlemlerimiz, likidite ve rezerv idaremiz bunların hepsinin, bu süreci kalıcı olarak devam etmesini sağlayacak.”
“(Gıda enflasyonu) Düşüşü bekliyoruz, onun da bu aydan daha sonra yansıyacağını düşünüyoruz”
Kavcıoğlu, kasım ayı enflasyonunun yüzde 2,88’inin yaklaşık yüzde 1,5’inin besinden geldiğine işaret ederek “Piyasada tartışmaları da biliyorsunuz. Burada baktığımız vakit uyguladığımız siyasetlerin kararınu görmeye başlıyoruz. Güç dünyada hala dertli ve nereye gideceğini kestiremiyoruz fakat Türkiye’de hem sübvansiyonlar tıpkı vakitte Cumhurbaşkanımızın uyguladığı politikalar… Besinde da bunun yansımasını bekliyoruz. Güç bizim denetimimizde olmamasına karşın Türkiye bu ay prestijiyle hem fiyatlarda aşağı gelme noktasında birebir vakitte kullanım manasında hiç bir vakit arz kasveti yaşamadı. Ödeme noktasında da hiç bir eza yaşamadık. Bu da rezervlerimizin gücünü gösteriyor.” dedi.
Gıda üzere kimi kalemlerde gündemde tartışılan hususların olduğunu belirten Kavcıoğlu, “Merkez Bankası Para Siyaseti ve kimi öteki bu konuştuğumuz ihtiyati önlemler, arz-talep istikrarı, faiz, zira orada da tıpkı faiz maliyeti 15-20 puan kadar geri geldi, 6-7 aydır. ötürüsıyla orada da birebir düşüşü bekliyoruz. Onun da bu aydan daha sonra yansıyacağını düşünüyoruz.” diye konuştu.
“Gıdada da bir düşüş trendi mi öngörüyorsunuz?” halindeki soru üzerine Kavcıoğlu, “Tabii. Bu maliyetlerin hepsi orada da yansıyacak. Bizim faiz indirimi siyasetimizi dünyadan eleştiriyorlar lakin şu an ne kadar haklı bir noktaya geldiğimiz görülüyor inşallah ve gitgide de görülecek.” değerlendirmesinde bulundu.
“Bütün yabancı sermayeye açığız fakat artık kurallarını biz koyuyoruz”
Türkiye’nin 2018’den daha sonra önemli bir değişim yaşadığını, global salgın ile fazlaca kıymetli yapısal değişimler yaptığını belirten Kavcıoğlu, şu değerlendirmelerde bulundu:
“2020’nin sonunda yine faiz artırım döngüsüne girdiğimizde epeyce değişik bir örnektir, 15 milyar dolar civarında para geldi. Gelen parayı da denetim etme talihiniz epey yok. Bana geldiğinde devlete gitmiş mi, TCMB’ye girmiş mi? Hayır. Bankalar alıyor, bireyler alıyor, ötürüsıyla sizin denetiminiz haricinde bir para. Onun için sıcak paranın geliş biçimini siz belirleyecek güçteyseniz bu kıymetli. Biz bütün paralara açığız. Yani portföye, bütün yabancı sermayeye açığız lakin artık kurallarını biz koyuyoruz.”
Kavcıoğlu, “Finansmana kolay erişim ve ucuz finansman bahislerinin hangisinde dert yaşıyorsunuz?” formundaki soruya karşılık, hiç birisinde problem yaşamadıklarını vurguladı.
Türkiye İktisat Modelinin yatırım, istihdam, üretim ve ihracat için ortaya konulduğunu anlatan Kavcıoğlu, “Hatırlarsanız ben temmuz enflasyon raporunda, 2021’de çabucak hemen faiz indirimlerine başlamamışken, ‘yeni ekonomik modelimizde artık faiz artırarak değil kalıcı ve sürdürülebilir fiyat istikrarını sağlayabilmemiz için cari fazla verecek bir ekonomiyi sağlamamız gerekiyor’ demiştim. O günlerde de cari fazla vererek geldik.” diye konuştu.
Kavcıoğlu, Türkiye’nin başını biraz kaldırıp da önünü görmeye başladığında döviz kuru hareketlerinin ve yapısal çarpıklığın Türkiye’ye daima mahzur olduğunu kaydederek, “Aslında 2018’de başlayan, bizim de bunun üzerine koyarak devam ettirdiğimiz bu Türkiye İktisat Modeli, kendi sermayesini ve kendi kaynağını da yaratan sisteme döndü.” açıklamasında bulundu.
“Tüm faiz oranları artık birbirine yakınsamış durumda”
TCMB Lideri Kavcıoğlu, 2016’dan 2022’nin başına kadar 1,2 trilyon lira kredi kullandırıldığını belirterek, “2022’nin 10. ayının sonu prestijiyle 1,5 trilyon lira kredi kullandırmışız. Yani 2016’dan 2022’ye kadar kullandırdığımız krediden daha fazla krediyi kullandırmışız. Bu fazlaca kıymetli.” sözünü kullandı.
Kredi maliyetlerinde yaşanan düşüşlere işaret eden Kavcıoğlu, şu ayrıntıları verdi:
“Tüm faiz oranları; devletin borçlanma faizi, Hazinenin borçlanma faizi, piyasa faizi ve siyaset faizi artık birbirine yakınsamış durumda. Türkiye’de faiz indirimine gittikten daha sonra bizim yeni liralaşma strateji içerisinde siyaset setimizi biraz evvel söylemiş oldum. Bütünleşik siyaset çerçevesi içerisinde bunu aslına bakarsan biz açıkladık. Bu yılki Para Siyaseti Konseyi metninde bunların hepsinin ayrıntılı yol haritasını açıklayacağız. Yani, ‘faiz inmedi, bunu bu biçimde yapalım, faiz insin’ formunda değil. Bu aslına bakarsanız baştan beri dünyanın bütün ülkelerinin uyguladığı bir şey. Japonya’ya, İngiltere’ye, Amerika’ya, Almanya’ya bakın. Dünyanın hangi ülkesine bakarsanız onların da bu makroihtiyati önlemlerle bu siyasetleri uyguladığını görürsünüz. Bizim eksikliğimiz buydu.”
Kavcıoğlu, makroihtiyari önlemleri vatandaşın ve piyasanın lehine aldıklarını, bu kararları almamaları halinde sürecin kendilerini diğer yerlere götürebileceğini belirtti.
“KOBİ’lere, yatırım yapacaklara ve ihracatçılara kredide hiç bir önlem yok”
Şahap Kavcıoğlu, kredilerin nereye gittiğine dair bir soru üzerine, faizleri indirerek, üretimi artıracak ve cari fazlayı sağlayacak siyasetleri uygulayacaklarını, bu bahiste odunlarının olmadığını söylemiş oldu.
Kredilerin hakikat yere gitmesi için vakit zaman kelamlı yönlendirmeler, kimi vakit de makroihtiyati önlemler aldıklarını anlatan Kavcıoğlu, bankalarla bu alanda sık sık görüşmeler yaptıklarını bildirdi.
Kavcıoğlu, kredilerin epey da hakikat yerlere gitmediğini tespit ettiklerini kaydederek, “daha sonrasında haziran ve temmuz ayında makroihtiyati önlemleri uygulamaya başladık. Buradaki hedef kredileri kısmak değil, kredilerin selektif olarak gayeli kredi noktasında uygulanması. İstediğimiz yere, amaçlı bir biçimde… Zira ben faizi düşürmüşüm. Düşük faizle alınan ve dövize, stoka giden bir paranın ülke iktisadına o kadar da bir katkısı olmadığını esasen yaşadık. Dövize gittiğinde daha da sorun yaşadık.” diye konuştu.
Ucuz bulunan paranın daha fazla stoka gitmesinin vakit zaman problem yaşatabileceğinden bahseden Kavcıoğlu, şu anda yurt haricinde ham husus ve orta malı fiyatları ile navlun fiyatlarında düşüş yaşandığını bildirdi.
Kavcıoğlu, düşüşlerin bu niçinle gecikmeli olarak fiyatlara yansıdığını kaydederek, kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Normalde bunların çabucak fiyatlara yansıması lazım fakat siz yüksek maliyetlerle stok yaptığınızda, üretim yerine dövizde kalayım, döviz artacak halinde eski alışkanlıklarla hareket ettiğinizde fiyata yansıması gecikti. Artık biz ne yaptık? Makroihtiyati önlemlerle, finansmana muhtaçlığı olmayan firmaların düşük faizli kredilerden yararlanma talihini zayıflattık. Bankalara belli limitler koyduk. ‘Kendi müşterini kendin seç, ona bakılırsa bu kredileri ver’… Öteki taraftan KOBİ’lere hiç bir kısıtlama yok. hiç bir ihtiyati önlem yok. Bütün bankalar için geçerli. Yatırım kredilerinde hiç bir kısıtlama yok. Yatırım yapacak kim olursa olsun. aslına bakarsan Merkez Bankasının Sayın Cumhurbaşkanımızın deklare ettiğı düşük faizli, şu an 7’ye kadar faiz geliyor, 2 yıl ödemesiz 10 yıl. İthal ikamesi, ihracat ve teknolojik yatırımlara tartı veriyoruz. İhracatçılara da hiç bir kısıtlama yok makroihtiyati önlemlerde.”
“Maliyetler daha da aşağıya gelecek”
TCMB Lideri Kavcıoğlu, şu anda büyük firmaların birçoklarının tahvil ihraç ederek finansman sağlamaya başladığını belirterek, şu tabirleri kullandı:
“Doğru hal bu. Dünyada da bütün firmalar, bilhassa büyük firmalar sermaye piyasasını kullanarak kendilerine daha uzun vadeli ve daha ucuz finansman sağlarlar. Yurt ortasından, yurt haricinden… Şu an Türkiye’de liste sıradan uzun. Geçen bir daha yatırım yapan bir firmamız 200 milyon avro yurt haricinden tahvil ihraç ederek para getirdi. ötürüsıyla amaçladığımız şeyleri takip ediyoruz, uyguluyoruz. Uygulanmasını da takip ederek yönlendiriyoruz. Doğrusu bu. Süreç içerisinde bunun müddeti de vadesi de artacak. Maliyetler daha da aşağıya gelecek. Faiz indirimlerimiz ve makroihtiyati önlemlerle birlikte şu anda siyaset faizi hayli âlâ bir noktada olduğu için bu firmaların kimi vakit bizim bir tık üzerimizde sermaye piyasası yoluyla borçlanması kelam konusu.”
“Merkez Bankasının rezervlerini çeşitlendirdik”
Şahap Kavcıoğlu, 2021-2022’de arz, güç ve tedarik zinciri şokları yaşandığını belirterek bugün talep haricinde bir enflasyon baskısı olduğunu, dünyada artık faiz artırımlarının bu işi hayli da çözemeyeceğinin konuşulduğunu söylemiş oldu.
Dolar endeksinin güçlenmesinin, dünyadaki finansal problemlerin kararı olduğunu anlatan Kavcıoğlu, “Ülkelerin hepsinin kura müdahale ettiğini biz biliyoruz. Meblağ açıklamıyorlar. Bilançolarından yaklaşık olarak yorum yapılıyor. Kimileri ondan sonrasında açıklıyor, farklı bilanço yapıları var merkez bankalarının… Biz faiz indirimine başladığımızda 90’larda olan dolar endeksi 115’lere kadar çıktı.. Avro/dolar paritesi 1’in altına, neredeyse 2002’deki başlangıç noktasına geldi. Bu gelişmeleri göz gerisi ederek ‘Yok akşam alıyorsunuz, satıyorsunuz’ falan… Dünyanın ne yaptığına bakın. Dünyada 2022’nin başından bu yana rezervi artan tek merkez bankası TCMB’dir.” değerlendirmesinde bulundu.
Şahap Kavcıoğlu, rezervlerini, bütünleşik bir siyaset çerçevesi uygulamaları yardımıyla güçlendirdiklerini vurgulayarak “Merkez Bankasının rezervlerini çeşitlendirdik. Bugün TCMB artık her gün rezerve katkı yapan, çeşitli kaynaklardan rezerv oluşturan bir merkez bankası haline geldi.” sözlerini kullandı.
“Bugün TCMB, sahip olduğu altın rezervi ile dünyada birinci 5’e giriyor”
TCMB Lideri Kavcıoğlu, altın rezervlerini de güçlendirdiklerini belirterek yıl sonu için toplam altın rezervleri açısından 800 tonun hedeflendiğini, şu anda yaklaşık 770 ton altın rezervi içerisinde Merkez Bankasının kendi mülkü olan altının hissesinin arttığını bildirdi.
Yaklaşık 150 ton altının Merkez Bankası sahipliğine geçtiğini aktaran Kavcıoğlu, “Bugün TCMB, sahip olduğu altın rezervi ile dünyada birinci 5’e giriyor. ötürüsıyla TCMB’nin gücünü konuşurken bunların hepsini göz önüne almak lazım. Biz, yanlışsız olanı yapıyoruz.” dedi.
Kavcıoğlu, “Gece yarısı yasa dışı döviz alım-satım tezlerini nasıl karşılıyorsunuz?” sorusunun yöneltilmesi üzerine de “Yasa dışı süreçten kastını bilmiyoruz. Bunlar epey kulağa güzel gelen sözler değil. 3 tane banka birbiri ile alıp-satarken nasıl oluyor bilmiyoruz. Bu bir teknik. Geçen sunum yaptılar, TCMB’de çalışan arkadaşlarımız oradaydı. Onlara sorsalardı, en azından nasıl olduğunu, bu biçimde bir şey var ise nasıl yapıldığını öğrenirlerdi.. Bu ortada bu da bir hata değil. Kura müdahale etmek de bir cürüm değil. Türkiye’de daha evvel döviz alım-satım ihaleleri ile müdahaleler yapılıyordu. Bunun epeyce sonuç vermediği yıllar ortasında görülünce 2017’de farklı işte Hazine üzerinden, onların art kapı dediği ki; art kapı niçin oluyor? Sürecin tipi belirli…” diye konuştu.
“İhtiyaç olursa dövize müdahale yapılır”
Şahap Kavcıoğlu, kamu bankaları üzerinden dövize müdahale argümanlarına da cevap verdi.
Piyasada, kamu ile yerli ve yabancı birfazlaca özel banka bulunduğunu belirten Kavcıoğlu, şu biçimde devam etti:
“Döviz alım-satım ihalelerinin özgür olarak sonuç vermemesinin sebebi; alan banka konumda tutuyor. ‘Siz niçin aldınız, niçin durumunuzda tutuyorsunuz?’ diyemezsiniz. Sattığınız paranın piyasaya girmesi lazım ki; kurun üzerinde bir tesiri olsun. Kamu bankası olduğu vakit, kamu bankasına o parayı sattırıyorsunuz lakin özel bir bankaya bu parayı, piyasaya müdahale üzere olur, sattıramazsınız. O gün yapılan şey bu. Bir de kamu bankası aslına bakarsan Hazine’nin casusu. Hazine’nin süreçlerini yapan banka. ötürüsıyla siz bir süreç yapacaksanız, kendi casusunuz olan, işlerinizi yapacak banka üzerinden yaparsınız. Gidip diğer bir banka üzerinden yapmazsınız. Müdahaleler olur mu? Gerektiği vakit olur. Bu yıl en küçük merkez bankası bile 20-30 milyar dolarlık müdahale yapmış. TCMB de kendi içerisinde, kendi biçimleri, uygulamaları, döviz rezervlerinin durumuna göre muhtaçlık olursa müdahale yapar.”
Kavcıoğlu, TCMB’nin bugün prestijiyle rezervlerinin 125 milyar dolar olduğunu bildirdi.
TCMB Lideri Kavcıoğlu, Türkiye’nin yurt haricindeki muhabir bankalarda tuttuğu altın rezervlerinin TCMB kasasına getirildiğinin hatırlatılması üzerine, şunları söylemiş oldu:
“Bu Türkiye İktisat Modeli’nin başlangıcıdır. Berat Bey’in o periyotta… Yalnızca oradaki altınların getirilmesi değil. Cevherden altın alınması, altının banka içerisinde farklı biçimde alınması, formları falan daima bu biçimdeda. Biz artık övünerek anlatıyoruz ancak bu biçimdedan kurulan bir yapı ve rezervin ne kadar kıymetli olduğu o günlerde başlıyor. Biz 2001’de, 2000 krizinde 1.775 liraya kadar çıktı dolar hatırlarsınız. daha sonrasında dolar fazlaca aşağılara geldi. 5-6 sene 1.100-1.200 civarında gitti. 75 milyar dolar civarında, kabahatse bu biçimde da bu kabahatler işlenmiş alışılmış. Ben geçen eski Lider Durmuş Yılmaz’a da söylemiş oldum plan bütçe komitesinde. Bunlar daima olur. Merkez bankaları bu siyasetleri daima uygular. O periyotta 75 milyar değil de 750 milyar dolar yapsaydınız Merkez Bankasının bugün 250 milyarın üzerine rezervi olurdu. Yalnızca yaptıklarınız değil, yapmadıklarınızdan da sorumlusunuz.”
Kur Muhafazalı Mevduat
Kavcıoğlu, Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) uygulamasının tesirleri üzerine de değerlendirmelerde bulunarak “Kur muhafazalı mevduat uygulamasının Merkez Bankasına bir yükü yok. Bunun altını çizerek söyleyeyim. İsmi kur müdafaa ancak biz döviz satın alıyoruz. Hazine’yle bizim sürecimiz farklı, karıştırıyorlar.” dedi.
Bugün borçlanmaların yüzde 25-30’lardan yüzde 9,5’lere kadar gerilediğini, bunun KKM uygulamasının bir kararı olduğunu anlatan Kavcıoğlu, bu açıdan bakıldığında Hazine’nin de bu işten çok karlı olduğunu tabir etti.
Kavcıoğlu, KKM uygulamasının sürdürülebilir olmadığını, süreç içerisinde sona ereceğini vurgulayarak “Döviz rezervleriniz kuvvetli olduğu sürece sürdürülmesinde de bir sakınca yok bence lakin her vakit endeksli eserler epeyce da cazip ve uzun devirli tercih niçini değildir. Devrine, sürecine göre ne vakit kullanıldığına göre farklı olabilir. Şu an için fazlaca avantajlı ve bizim uyguladığımız siyasetlere fazlaca dayanak veren bir enstrüman. Misyonu tamamladı mı? Çok keskin bir tabir. örneğin çıkışlar başladı. Biz oradaki çıkışı enflasyondaki düşüşü hissettiği vakit vatandaş bakılırsaceğiz.” diye konuştu.
“Türkiye’de hiç bir periyot mevduatlar 6 ay olmamıştır”
TCMB Lideri Kavcıoğlu, Merkez Bankasının kar hedefi gütmediğini vurgulayarak “Merkez Bankasının gayesi; likiditeyi ve nakdî transfer düzeneğini uygun bir biçimde yönetmek, buna hizmet edecek bütün enstrümanları en âlâ biçimde kullanmak.” tabirlerini kullandı.
Rezervlerin artması ve transfer düzeneğinin çalışması için Merkez Bankasının kimi vakit maliyete de katlanabileceğinden bahseden Kavcıoğlu, bunda hiç bir beis olmadığını söylemiş oldu.
Kavcıoğlu, KKM’nin piyasayı olumlu etkileyen bir süreç olduğunu bir dahaleyerek konuşmasını şöyleki sürdürdü:
“Merkez Bankasına rezerv alıyorsunuz. Bu kadar para da piyasaya çıkmamış oluyor. ötürüsıyla bunun avantajı hayli fazla. Birincisi ben rezerv yapıyorum. İkincisi vatandaş parasının değerini koruyor. Üçüncüsü de bankalar en ucuz maliyetle kaynak yaratıyoruz. Biz niye faizleri düşürdük? Bankalar buna niye fazla direnç göstermedi? Siyaset faizi artı 3 puan dedik. Yüzde 12 ile mevduat yapıyorsun. Birinci devri hatırlayın yüzde 17 faizle 6 ay mevduat yapıyordun. Türkiye’de hiç bir devir mevduatlar 6 ay olmamıştır. 35-45 ortasıdır gün olarak ve daha yüksek faizle… Zira ortadaki farkı da Hazine yükleniyor. Ben rezerv yaptığımız için maliyet dedikleri ya da orada piyasaya verdiğim paradan dolayı daha ucuz bir kaynak elde ediyor. ötürüsıyla bankalar yüzde 17 ile 1,5 trilyon toplam mevduat içerisinde uzun vadeli bir kaynak elde ediyor. Yani kur muhafazalı sisteme yalnızca bir tarafınca bakmak gerçek değil. Bu paranın hepsi piyasaya giriyor. Ya kağıt alacak ya da kredi verecek. Parayı o denli ya da bu biçimde kullanacak.
“Merkez Bankasının rezervleri bugün hiç olmadığı kadar daha kuvvetli bir durumda”
Kavcıoğlu, Merkez Bankasının fazlaca teknik ve bir ülkenin kalbi olduğuna işaret ederek, “Merkez Bankasını o denli her bahiste oraya çekmenin bir manası yok. Kimseye bir şey sağlanmıyor. Bizim yaptığımız şey bu ülkeye bedel katmak, ülkenin parasını güçlendirmek. Liralaşma stratejimiz bunun temeli. ‘Bu niçin yapılmadı, niçin eksik yapıldı?’ Niçin eleştirmediklerini anlamakta zahmet çekiyorum. Dolarizasyonu o denli bir noktaya getirmişler ki artık munzam karşılıklarda TL’ye TL, dövize döviz getiriyorsun. TL’yi o kadar önemsizleştirmişler ki TL munzama bile ‘bana dolar getir’ demiş. Artık siz Merkez Bankası olarak TL’ye değer vermezseniz, doğrudur sokaktaki vatandaş da vermez, banka da vermez, diğeri da vermez.” diye konuştu.
Rezerv kanallarını çeşitlendirdiklerini belirten Kavcıoğlu, kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Diyorlar ‘eksi swap rezervi şu kadar’ diye. Sen bunu esasen farklı biçimde yapıyordun, bunu yazarken utanman lazım. Artık bunları çıkıp konuşmuyoruz fakat burada fırsat verdiğiniz için… Merkez Bankasının rezervleri bugün hiç olmadığı kadar daha kuvvetli bir durumda. senelerca bu rezerv kaynaklarını kullanmamış, Merkez Bankasına rezerv yapmamış arkadaşların çıkıp bugün kapı kapı dolaşıyorlar swap mutabakatı falan fazlaca ayıp. Yani dikkate almıyoruz lakin hani vatandaşlarımız duyuyorsa bu epey anlamsız, hiç bir manası yok karşılığı da yok. Biz bugün Merkez Bankası olarak rezerv kaynaklarımızı çeşitlendiriyoruz, çeşitlendirmeye devam ediyoruz. Global bir Merkez Bankası haline geliyoruz. Artık öbür ülkelerin deposunu, altının tuttuğu sağlam bir Merkez Bankası haline geldik. Biroldukça ülkeyle görüşüyoruz. Depo da yapıyorlar, altınlarını da getirmek istiyorlar. İstanbul Finans Merkezi ile Cumhurbaşkanımız inşallah yılın birinci aylarında açılışını yapacak.”
Şahap Kavcıoğlu, Merkez Bankasının ünitelerinin büyük kısmının İstanbul’da olduğunu, yıl sonu, yılbaşı üzere yeni binada olunacağını söylemiş oldu.
Türkiye’nin global bir güç olarak dünyaya açılan pencere olduğunu aktaran Kavcıoğlu, “Türkiye’nin bugün 4 saat diyorlar, ancak 4 saatten daha yakın, 2 saatte bile Türkiye’nin ulaşabileceği sermaye epeyce daha fazla ve onlar farkında değil Türkiye buna ulaşmış durumda. O ülkeler paralarını da yatırımlarını da Türkiye’ye getiriyor. 10-20 sene evvel bir daha 2 saat aralık değil miydi? Niçin 1 lira yatırımları yoktu. Türkiye bunu aşmış durumda. Türkiye kendi coğrafyası içerisinde şu an kural koyan güç, kural belirleyen güç. Finans olarak da o denli. İstanbul Finans Merkezi’nin yapılmasının altında yatan değerli sebep o. Şayet finansta da global bir güç değilseniz başaramazsınız.” diye konuştu.
“Şu ana kadar 500’ün üzerinde firma yatırım kredisi kullandı”
TCMB Lideri Kavcıoğlu, TL’ye prestij kazandırma stratejisinde gelinen noktaya ait bir soru üzerine, bu mevzuda aldıkları kararlardan ve geçmişte uygulanan yanlış siyasetlerden bahsetti.
Türkiye’nin geçmişte aldığı kararlarla bilhassa TCMB kanalıyla harikulade bir dolarizasyona sokulduğunu lisana getiren Kavcıoğlu, banka bilançolarındaki döviz oranlarının çok yüksek olduğunu, geldiklerinde bu anlayışı yıktıklarını söylemiş oldu.
Kavcıoğlu, Liralaşma stratejilerinde rastgele değil kuralları koyarak ilerlediklerini, rezerv azalmasını göze aldıklarını kaydederek, “TL’ye itimadı artıracağız’ dedik. Bu yol taşlı, sıkıntı, engebeli. Yaşadığımız şeyler de oldu. Reeskont kredilerinde hala şikayetler oluyor, ‘kullanamıyoruz’ gibisinden. Geçenlerde bir iş adamı ile konuşmamızda diyor ki, ‘Kimse döviz çeki kullanmıyor artık’. Burası siyasetlerimizin geldiği bir nokta.” biçiminde konuştu.
Dolarizasyonun kırıldığını anlatan Kavcıoğlu, TCMB kaynaklı 2 yıl ödemesiz, 10 yıl vadeli, yüzde 7’ye kadar düşen faiz oranlarıyla TL kredisi verdiklerini, bunun Liralaşmaya büyük katkı sağladığını vurguladı.
“Siz hatırlıyor musunuz yüzde 9 sabit faizle 10 yıl vadeli TL kredi yatırımlarda? Ben 30 yıllık bankacıyım hatırlamıyorum.” diyen Kavcıoğlu, bu kredilerin kullanılıp kullanılmadığına yönelik soruya karşılık şu karşılığı verdi:
“Sayın Cumhurbaşkanımız geçen hafta deklare etti. Yüklü kamu ve kalkınma bankaları üzerinden yerinde kullandırıyoruz. Şu ana kadar 500’ün üzerinde firma yatırım kredisi kullandı. Hani diyorlar ya yandaşlara kredi falan… Daha da değişiğini söyleyeyim. Bu kredilerle şu an 62 vilayette yatırım yapıldı. 81 ile yaydığımızda maksadımıza ulaşacağız. Liralaşma ve üretim maliyetlerini düşürme noktasında ne kadar kıymetli olduğunu süreç içerisinde daha yeterli bakılırsaceğiz.”
Kavcıoğlu, reeskont kredisinin ihracatçı için avantajlarından ve Liralaşma stratejisine sunduğu katkılardan bahsetti.
“Net hata-noksanın biroldukça sebebi var lakin söylendiği formu ile alakası yok”
Şahap Kavcıoğlu, ödemeler istikrarı ortasındaki net hata-noksan konusuna değinilmesi ve “kaynağı meçhul döviz girişi var” biçimindeki tenkitlerin hatırlatılması üzerine, şu açıklamalarda bulundu:
“Bu işleri bilmemeleri mümkün değil. Bu işler içerisinde çalışmış arkadaşlar var. Siyaseten bu türlü yaparak sıkıntı durumda da kalıyorlar. Danışmanları noktasında eza olduğunu düşünüyorum. G20 ülkelerinin net hata-noksanı bakın burada. (2022’nin birinci 6 ayında) Bizim 13,8 milyar dolar net hata-noksan olduğumuz periyotta ABD 159,3 milyar dolar, Almanya 88 milyar dolar, İngiltere 68,8 milyar dolar… bu biçimde gidiyor. Bankacılık kurallarının epey sıkı olduğu üç ülkeyi karşılaştırmak için gösterdim. Net hata-noksanın o denli anlatıldığı üzere kara para, esrar, eroinden falan kaynaklanması bunlar bir ülkeyi yönetmeye aday yahut siyaset yapmayı düşünen insanların kullanacağı sözler değil. Bu tablo yeni bir tablo da değil. Geçen yıl bizim birinci net hata-noksanın arttığı devirde 10,5 milyar dolar civarında. Şu an ne kadar biliyor musunuz 2021’i? 1,3 milyar dolar. Ne oldu nereye uçtu? Net hata-noksan nereden kaynaklanıyor oradan bakmak lazım.”
“Türkiye’ye kaynağı belgisiz döviz girişi olmaz”
TCMB Lideri Kavcıoğlu, “Türkiye’ye kaynağı meçhul döviz girişi var mı?” sorusuna karşılık, “Türkiye’ye kaynağı meçhul döviz girişi olmaz. Turizmin hayli ağır yaşandığı bir ülkeyiz. Hem kendi vatandaşımızlarımızın gelip harcama yaptığı bir ülkeyiz. Her vatandaşımız 500 avro harcasa bunun karşılığı kayıtlı değil. 10 bin avro ile de gelebilir. Net hata-noksanın biroldukca sebebi var lakin bu söylendiği formu ile alakası yok.” diye konuştu.
Kavcıoğlu, dünyada Rus ve Ukraynalı turistlerin geldiği tek ülkenin Türkiye olduğunu, Rusların neredeyse hiç bir ülkeye gitmediğini kaydederek, şunları anlattı:
“Bu beşerler kartla harcıyordu. Siz kartı yasakladığınızda nasıl harcayacaklar paralarını? Nakit harcayacak. Bunu anket yöntemiyle izleyebilirsiniz. Yalnızca bizim turizmde anket tarzıyla yapılan turizm seyahat gelirlerini düzenlemeden 5 milyar dolara yakın bir düzenleme oldu. Bunu bile farklı biçimde eleştiriyorlar. Bu yeni değil, her periyotta yapılan bir şey. “
Kavcıoğlu, kısa vadeli borçlarla ilgili geçen yıl yaptıkları düzenlemeyi anımsatarak, kısa vadeli borçlarla ilgili sayılarda yaşanan farklılıkların sebeplerini anlattı.
TRT Haber’in canlı yayınına konuk olan TCMB Lideri Kavcıoğlu, gündeme ait soruları yanıtladı.
Enflasyondaki düşüşün nasıl sağlanacağına yönelik soru üzerine Kavcıoğlu, enflasyonun Türkiye’nin de dünyanın da en değerli sıkıntılarının başında geldiğini belirtti.
Kavcıoğlu, bugüne bakıldığında enflasyonu yükselten tüm sebeplerin geride kaldığını düşündüğünü söz ederek şunları kaydetti:
“Zor bir periyottu, güç bir periyodu geride bıraktık. Bu süreç içerisinde enflasyon gerilemeye başladı, bu gerileme yalnızca uzun müddettir kullandığımız baz tesirinden değil, aldığımız önlemler, uyguladığımız siyasetlerin tesiriyle de baz tesiri haricinde da enflasyondaki gerilemeyi daima birlikte bakılırsaceğiz. Bizim bu süreç içerisinde uyguladığımız siyasetlerde Merkez Bankasının, memleketler arası kuruluşların da bu süreçte bilhassa üzerinde durduğu bizim Bütünleşik Siyaset Çerçevemiz bu noktaya ve bu noktadan daha sonra da dediğimiz oranlara ve sürdürülebilir kalıcı fiyat istikrarını sağlayacağımız noktaya götüren bir siyaset çerçevesi oluşturduk. Liralaşma stratejisi dediğimiz bu Bütünleşik Siyaset Çerçevemiz içerisinde uyguladığımız faiz, makro ihtiyati önlemler, kur siyaseti, likidite ve rezerv siyaseti bilhassa son dönemde… Bunların hepsi bu Bütünleşik Siyaset Çerçevesi içerisinde uyguladığımız siyasetler ve enflasyonun da bundan daha sonraki devirde gerilemesinde değerli bir ivme sağlayacak.”
Liralaşma stratejisini fazlaca değerli bir merkeze oturttuklarını vurgulayan Şahap Kavcıoğlu, “Çünkü Türkiye geçmiş periyotta ne vakit ülkenin ilerlemeye dair bir gündemi olduğunda, döviz kuru spekülasyonlarıyla oluşan bu çarpık yapıyı liralaşma stratejisiyle bitmiş olduriyoruz. kuvvetli bir yapı kuruyoruz. ötürüsıyla Türkiye’de döviz kuruna bağlı olarak oluşacak spekülatif yapıları inşallah bitmiş olduriyoruz.” diye konuştu.
Kavcıoğlu, bir daha sonraki periyotta, bundan daha sonra uyguladıkları bu siyasetlerle, faizle, makro ihtiyati önlemlerle, arz talep istikrarı ve finansal maliyetlere de sağlayacakları değerli indirimler ya da düşüşlerle kalıcı kalkınmayı, büyümeyi ötelemeden sürdürülebilir ve kalıcı fiyat istikrarını sağlamış olacaklarını söylemiş oldu.
“(Enflasyon) Yıl sonunu epey daha güzel bir noktada kapatacağız”
Enflasyon sayılarının açıklanmasından bu yana “baz tesiriyle gerileme oldu” yorumlarına ait soru üzerine Kavcıoğlu, “Baz etkisinin epeyce büyük tesiri var alışılmış. Biliyorsunuz geçen yılki spekülatif kur ataklarından daha sonra bilhassa kur ataklarından daha sonra fiyatlarda bir maliyet oluştu. Kasım ayında nispeten lakin aralık ayında 13,5’lere varan, ocak ayında 11,8’e varan ve devamında bir daha mayıs ayına kadar kurun ve şubattan daha sonra da savaşın tesiriyle oluşan bir yüksek enflasyon. Bu sene olağan tarihi ortalamaya baktığımız vakit fiyat hareketlerinin fazlaca hareketli olduğu periyotlar de dahil tarihî ortalamadaki enflasyon oranlarımız bu oranların hayli fazlaca altında.” cevabını verdi.
Kavcıoğlu, tarihi ortalamanın ay ay değiştiğini, aralık ayında 0,80-1,20 tarihi ortalamanın bulunduğunu anlatarak enflasyon bunun biraz üzerinde de gelse 2023 sonu ve 2024’teki gayelere ulaşabilecek noktada olunduğunu, bunun baz etkisinin de katkısıyla gerçekleşeceğini lisana getirdi.
“Beklediğimiz tarihî ortalama yahut tarihi ortalamanın biraz üzerinde aralık ayını daha olumlu, daha düzgün bekliyoruz. Yıl sonunu fazlaca daha âlâ bir noktada kapatacağız ve ocak daha sonrası şubatta hem baz tesiri tıpkı vakitte vurguladığımız, biraz evvel bahsetmiş olduğum yani enflasyonu yükselten tüm etkenlerin geride kaldığını söylerken bunun bilhassa Türkiye’de tarihi olarak enflasyonun artmasında içeride, dış etkenleri bıraktığımız vakit bilhassa kur artışları hayli öne çıkıyor. İkincisi fiyat artışları natürel buna bağlı olarak. Zira kurdaki bir yüzde 10 artış, fiyatlarda yüzde 2 bir artış üzere bu biçimde korelasyonlar var.
ötürüsıyla kur artışı piyasada da bu biçimde algılandığı için daha sonrasında fiyat davranış bozuklukları dediğimiz önden yüklemeli fiyatlar üzere enflasyonun denetimin dışına çıkması kelam konusu ki geçtiğimiz yılda yaşadığımız lakin öncesinde de küreselde enflasyonun da bir sorun haline geldiğini göz gerisi edemeyiz. Yani bizim ben vazifeye başladıktan daha sonra temmuz, ağustos aylarında, örneğin Temmuz Enflasyon Raporu’nda da söz etmiştim. 10 yıllık fiyat artışlarının hayli epey üzerinde aylık fiyat artışları başlamıştı. bu biçimde ne kur atağı vardı ne bir şey, o globalden. Salgın, birikmiş taleplerin oluşmaya başlaması, arz şokları, tedarik zincirlerindeki meşakkatler, yani memleketler arası meseleler da fiyatlar üzerinde tesirli olmaya başlayınca dünya ile birlikte bizde de ister istemez bozulma oldu.”
“Temmuzdan daha sonra bilhassa finansman maliyetlerinde epey kıymetli bir düşüş var”
TCMB Lideri Kavcıoğlu, Bütünleşik Siyaset Çerçevesi’nin dünyada da konuşulduğuna dikkati çekerek “Yani şu an faiz artırımı, faiz indirimi noktasında da bizim bilhassa bu süreci makro ihtiyati önlemlerle bir noktaya getirmiş olmamız, faiz indirimleri ile birlikte kurun stabil bir biçimde bir istikrarda ki bu yaklaşık 1-2 aylık bir müddetç değil, haziran-temmuzdan beri bu biçimde fazlaca stabil bir biçimde, hem kur hem faiz oranlarında birebir vakitte fiyatlarda bir istikrara oturdu. Bunun altyapısını da oluşturduğumuz için bunun bu türlü gideceğini epeyce rahatlıkla söyleyebilirim.” değerlendirmesini yaptı.
Kur beklentisinde değişiklik olup olmadığına yönelik soru üzerine Kavcıoğlu, “Bizim kurda yıl sonu gayemiz yok. Anketleri kastediyorsunuz. Merkez Bankası olarak bizim bir kur amacımız yok.” karşılığını verdi.
Kavcıoğlu, aldıkları önlemlerin sonuçlarını görmeye başladıklarını anlatarak “Temmuzdan daha sonra bilhassa finansman maliyetlerinde epeyce değerli bir düşüş var. Bizim faiz indirimlerinin tesirini görmeye başladık.” tabirlerini kullandı.
Üretim yapan firmaların finansman maliyetlerinde 15 puana yakın bir indirimin kelam konusu olduğunu vurgulayan Kavcıoğlu, şunları kaydetti:
“Bunu yansıtan var, yansıtmayan var lakin artık bunu önemli biçimde bekliyoruz. Zira değerli bir finansman maliyeti düşüşü var. 15 puan, 20 puan, KOBİ’lerde bu 20-25 puana kadar çıkıyor ve kredi fiyatında da önemli bir artış var. ötürüsıyla baz tesiri haricinde beklentimizin biri bu. İkincisi liralaşma stratejimiz ile birlikte oluşturduğumuz biraz evvel saydığım arz-talep istikrarı fiyat istikrarını kalıcı ve daima sağlayacak makro ihtiyati önlemlerimiz, likidite ve rezerv idaremiz bunların hepsinin, bu süreci kalıcı olarak devam etmesini sağlayacak.”
“(Gıda enflasyonu) Düşüşü bekliyoruz, onun da bu aydan daha sonra yansıyacağını düşünüyoruz”
Kavcıoğlu, kasım ayı enflasyonunun yüzde 2,88’inin yaklaşık yüzde 1,5’inin besinden geldiğine işaret ederek “Piyasada tartışmaları da biliyorsunuz. Burada baktığımız vakit uyguladığımız siyasetlerin kararınu görmeye başlıyoruz. Güç dünyada hala dertli ve nereye gideceğini kestiremiyoruz fakat Türkiye’de hem sübvansiyonlar tıpkı vakitte Cumhurbaşkanımızın uyguladığı politikalar… Besinde da bunun yansımasını bekliyoruz. Güç bizim denetimimizde olmamasına karşın Türkiye bu ay prestijiyle hem fiyatlarda aşağı gelme noktasında birebir vakitte kullanım manasında hiç bir vakit arz kasveti yaşamadı. Ödeme noktasında da hiç bir eza yaşamadık. Bu da rezervlerimizin gücünü gösteriyor.” dedi.
Gıda üzere kimi kalemlerde gündemde tartışılan hususların olduğunu belirten Kavcıoğlu, “Merkez Bankası Para Siyaseti ve kimi öteki bu konuştuğumuz ihtiyati önlemler, arz-talep istikrarı, faiz, zira orada da tıpkı faiz maliyeti 15-20 puan kadar geri geldi, 6-7 aydır. ötürüsıyla orada da birebir düşüşü bekliyoruz. Onun da bu aydan daha sonra yansıyacağını düşünüyoruz.” diye konuştu.
“Gıdada da bir düşüş trendi mi öngörüyorsunuz?” halindeki soru üzerine Kavcıoğlu, “Tabii. Bu maliyetlerin hepsi orada da yansıyacak. Bizim faiz indirimi siyasetimizi dünyadan eleştiriyorlar lakin şu an ne kadar haklı bir noktaya geldiğimiz görülüyor inşallah ve gitgide de görülecek.” değerlendirmesinde bulundu.
“Bütün yabancı sermayeye açığız fakat artık kurallarını biz koyuyoruz”
Türkiye’nin 2018’den daha sonra önemli bir değişim yaşadığını, global salgın ile fazlaca kıymetli yapısal değişimler yaptığını belirten Kavcıoğlu, şu değerlendirmelerde bulundu:
“2020’nin sonunda yine faiz artırım döngüsüne girdiğimizde epeyce değişik bir örnektir, 15 milyar dolar civarında para geldi. Gelen parayı da denetim etme talihiniz epey yok. Bana geldiğinde devlete gitmiş mi, TCMB’ye girmiş mi? Hayır. Bankalar alıyor, bireyler alıyor, ötürüsıyla sizin denetiminiz haricinde bir para. Onun için sıcak paranın geliş biçimini siz belirleyecek güçteyseniz bu kıymetli. Biz bütün paralara açığız. Yani portföye, bütün yabancı sermayeye açığız lakin artık kurallarını biz koyuyoruz.”
Kavcıoğlu, “Finansmana kolay erişim ve ucuz finansman bahislerinin hangisinde dert yaşıyorsunuz?” formundaki soruya karşılık, hiç birisinde problem yaşamadıklarını vurguladı.
Türkiye İktisat Modelinin yatırım, istihdam, üretim ve ihracat için ortaya konulduğunu anlatan Kavcıoğlu, “Hatırlarsanız ben temmuz enflasyon raporunda, 2021’de çabucak hemen faiz indirimlerine başlamamışken, ‘yeni ekonomik modelimizde artık faiz artırarak değil kalıcı ve sürdürülebilir fiyat istikrarını sağlayabilmemiz için cari fazla verecek bir ekonomiyi sağlamamız gerekiyor’ demiştim. O günlerde de cari fazla vererek geldik.” diye konuştu.
Kavcıoğlu, Türkiye’nin başını biraz kaldırıp da önünü görmeye başladığında döviz kuru hareketlerinin ve yapısal çarpıklığın Türkiye’ye daima mahzur olduğunu kaydederek, “Aslında 2018’de başlayan, bizim de bunun üzerine koyarak devam ettirdiğimiz bu Türkiye İktisat Modeli, kendi sermayesini ve kendi kaynağını da yaratan sisteme döndü.” açıklamasında bulundu.
“Tüm faiz oranları artık birbirine yakınsamış durumda”
TCMB Lideri Kavcıoğlu, 2016’dan 2022’nin başına kadar 1,2 trilyon lira kredi kullandırıldığını belirterek, “2022’nin 10. ayının sonu prestijiyle 1,5 trilyon lira kredi kullandırmışız. Yani 2016’dan 2022’ye kadar kullandırdığımız krediden daha fazla krediyi kullandırmışız. Bu fazlaca kıymetli.” sözünü kullandı.
Kredi maliyetlerinde yaşanan düşüşlere işaret eden Kavcıoğlu, şu ayrıntıları verdi:
“Tüm faiz oranları; devletin borçlanma faizi, Hazinenin borçlanma faizi, piyasa faizi ve siyaset faizi artık birbirine yakınsamış durumda. Türkiye’de faiz indirimine gittikten daha sonra bizim yeni liralaşma strateji içerisinde siyaset setimizi biraz evvel söylemiş oldum. Bütünleşik siyaset çerçevesi içerisinde bunu aslına bakarsan biz açıkladık. Bu yılki Para Siyaseti Konseyi metninde bunların hepsinin ayrıntılı yol haritasını açıklayacağız. Yani, ‘faiz inmedi, bunu bu biçimde yapalım, faiz insin’ formunda değil. Bu aslına bakarsanız baştan beri dünyanın bütün ülkelerinin uyguladığı bir şey. Japonya’ya, İngiltere’ye, Amerika’ya, Almanya’ya bakın. Dünyanın hangi ülkesine bakarsanız onların da bu makroihtiyati önlemlerle bu siyasetleri uyguladığını görürsünüz. Bizim eksikliğimiz buydu.”
Kavcıoğlu, makroihtiyari önlemleri vatandaşın ve piyasanın lehine aldıklarını, bu kararları almamaları halinde sürecin kendilerini diğer yerlere götürebileceğini belirtti.
“KOBİ’lere, yatırım yapacaklara ve ihracatçılara kredide hiç bir önlem yok”
Şahap Kavcıoğlu, kredilerin nereye gittiğine dair bir soru üzerine, faizleri indirerek, üretimi artıracak ve cari fazlayı sağlayacak siyasetleri uygulayacaklarını, bu bahiste odunlarının olmadığını söylemiş oldu.
Kredilerin hakikat yere gitmesi için vakit zaman kelamlı yönlendirmeler, kimi vakit de makroihtiyati önlemler aldıklarını anlatan Kavcıoğlu, bankalarla bu alanda sık sık görüşmeler yaptıklarını bildirdi.
Kavcıoğlu, kredilerin epey da hakikat yerlere gitmediğini tespit ettiklerini kaydederek, “daha sonrasında haziran ve temmuz ayında makroihtiyati önlemleri uygulamaya başladık. Buradaki hedef kredileri kısmak değil, kredilerin selektif olarak gayeli kredi noktasında uygulanması. İstediğimiz yere, amaçlı bir biçimde… Zira ben faizi düşürmüşüm. Düşük faizle alınan ve dövize, stoka giden bir paranın ülke iktisadına o kadar da bir katkısı olmadığını esasen yaşadık. Dövize gittiğinde daha da sorun yaşadık.” diye konuştu.
Ucuz bulunan paranın daha fazla stoka gitmesinin vakit zaman problem yaşatabileceğinden bahseden Kavcıoğlu, şu anda yurt haricinde ham husus ve orta malı fiyatları ile navlun fiyatlarında düşüş yaşandığını bildirdi.
Kavcıoğlu, düşüşlerin bu niçinle gecikmeli olarak fiyatlara yansıdığını kaydederek, kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Normalde bunların çabucak fiyatlara yansıması lazım fakat siz yüksek maliyetlerle stok yaptığınızda, üretim yerine dövizde kalayım, döviz artacak halinde eski alışkanlıklarla hareket ettiğinizde fiyata yansıması gecikti. Artık biz ne yaptık? Makroihtiyati önlemlerle, finansmana muhtaçlığı olmayan firmaların düşük faizli kredilerden yararlanma talihini zayıflattık. Bankalara belli limitler koyduk. ‘Kendi müşterini kendin seç, ona bakılırsa bu kredileri ver’… Öteki taraftan KOBİ’lere hiç bir kısıtlama yok. hiç bir ihtiyati önlem yok. Bütün bankalar için geçerli. Yatırım kredilerinde hiç bir kısıtlama yok. Yatırım yapacak kim olursa olsun. aslına bakarsan Merkez Bankasının Sayın Cumhurbaşkanımızın deklare ettiğı düşük faizli, şu an 7’ye kadar faiz geliyor, 2 yıl ödemesiz 10 yıl. İthal ikamesi, ihracat ve teknolojik yatırımlara tartı veriyoruz. İhracatçılara da hiç bir kısıtlama yok makroihtiyati önlemlerde.”
“Maliyetler daha da aşağıya gelecek”
TCMB Lideri Kavcıoğlu, şu anda büyük firmaların birçoklarının tahvil ihraç ederek finansman sağlamaya başladığını belirterek, şu tabirleri kullandı:
“Doğru hal bu. Dünyada da bütün firmalar, bilhassa büyük firmalar sermaye piyasasını kullanarak kendilerine daha uzun vadeli ve daha ucuz finansman sağlarlar. Yurt ortasından, yurt haricinden… Şu an Türkiye’de liste sıradan uzun. Geçen bir daha yatırım yapan bir firmamız 200 milyon avro yurt haricinden tahvil ihraç ederek para getirdi. ötürüsıyla amaçladığımız şeyleri takip ediyoruz, uyguluyoruz. Uygulanmasını da takip ederek yönlendiriyoruz. Doğrusu bu. Süreç içerisinde bunun müddeti de vadesi de artacak. Maliyetler daha da aşağıya gelecek. Faiz indirimlerimiz ve makroihtiyati önlemlerle birlikte şu anda siyaset faizi hayli âlâ bir noktada olduğu için bu firmaların kimi vakit bizim bir tık üzerimizde sermaye piyasası yoluyla borçlanması kelam konusu.”
“Merkez Bankasının rezervlerini çeşitlendirdik”
Şahap Kavcıoğlu, 2021-2022’de arz, güç ve tedarik zinciri şokları yaşandığını belirterek bugün talep haricinde bir enflasyon baskısı olduğunu, dünyada artık faiz artırımlarının bu işi hayli da çözemeyeceğinin konuşulduğunu söylemiş oldu.
Dolar endeksinin güçlenmesinin, dünyadaki finansal problemlerin kararı olduğunu anlatan Kavcıoğlu, “Ülkelerin hepsinin kura müdahale ettiğini biz biliyoruz. Meblağ açıklamıyorlar. Bilançolarından yaklaşık olarak yorum yapılıyor. Kimileri ondan sonrasında açıklıyor, farklı bilanço yapıları var merkez bankalarının… Biz faiz indirimine başladığımızda 90’larda olan dolar endeksi 115’lere kadar çıktı.. Avro/dolar paritesi 1’in altına, neredeyse 2002’deki başlangıç noktasına geldi. Bu gelişmeleri göz gerisi ederek ‘Yok akşam alıyorsunuz, satıyorsunuz’ falan… Dünyanın ne yaptığına bakın. Dünyada 2022’nin başından bu yana rezervi artan tek merkez bankası TCMB’dir.” değerlendirmesinde bulundu.
Şahap Kavcıoğlu, rezervlerini, bütünleşik bir siyaset çerçevesi uygulamaları yardımıyla güçlendirdiklerini vurgulayarak “Merkez Bankasının rezervlerini çeşitlendirdik. Bugün TCMB artık her gün rezerve katkı yapan, çeşitli kaynaklardan rezerv oluşturan bir merkez bankası haline geldi.” sözlerini kullandı.
“Bugün TCMB, sahip olduğu altın rezervi ile dünyada birinci 5’e giriyor”
TCMB Lideri Kavcıoğlu, altın rezervlerini de güçlendirdiklerini belirterek yıl sonu için toplam altın rezervleri açısından 800 tonun hedeflendiğini, şu anda yaklaşık 770 ton altın rezervi içerisinde Merkez Bankasının kendi mülkü olan altının hissesinin arttığını bildirdi.
Yaklaşık 150 ton altının Merkez Bankası sahipliğine geçtiğini aktaran Kavcıoğlu, “Bugün TCMB, sahip olduğu altın rezervi ile dünyada birinci 5’e giriyor. ötürüsıyla TCMB’nin gücünü konuşurken bunların hepsini göz önüne almak lazım. Biz, yanlışsız olanı yapıyoruz.” dedi.
Kavcıoğlu, “Gece yarısı yasa dışı döviz alım-satım tezlerini nasıl karşılıyorsunuz?” sorusunun yöneltilmesi üzerine de “Yasa dışı süreçten kastını bilmiyoruz. Bunlar epey kulağa güzel gelen sözler değil. 3 tane banka birbiri ile alıp-satarken nasıl oluyor bilmiyoruz. Bu bir teknik. Geçen sunum yaptılar, TCMB’de çalışan arkadaşlarımız oradaydı. Onlara sorsalardı, en azından nasıl olduğunu, bu biçimde bir şey var ise nasıl yapıldığını öğrenirlerdi.. Bu ortada bu da bir hata değil. Kura müdahale etmek de bir cürüm değil. Türkiye’de daha evvel döviz alım-satım ihaleleri ile müdahaleler yapılıyordu. Bunun epeyce sonuç vermediği yıllar ortasında görülünce 2017’de farklı işte Hazine üzerinden, onların art kapı dediği ki; art kapı niçin oluyor? Sürecin tipi belirli…” diye konuştu.
“İhtiyaç olursa dövize müdahale yapılır”
Şahap Kavcıoğlu, kamu bankaları üzerinden dövize müdahale argümanlarına da cevap verdi.
Piyasada, kamu ile yerli ve yabancı birfazlaca özel banka bulunduğunu belirten Kavcıoğlu, şu biçimde devam etti:
“Döviz alım-satım ihalelerinin özgür olarak sonuç vermemesinin sebebi; alan banka konumda tutuyor. ‘Siz niçin aldınız, niçin durumunuzda tutuyorsunuz?’ diyemezsiniz. Sattığınız paranın piyasaya girmesi lazım ki; kurun üzerinde bir tesiri olsun. Kamu bankası olduğu vakit, kamu bankasına o parayı sattırıyorsunuz lakin özel bir bankaya bu parayı, piyasaya müdahale üzere olur, sattıramazsınız. O gün yapılan şey bu. Bir de kamu bankası aslına bakarsan Hazine’nin casusu. Hazine’nin süreçlerini yapan banka. ötürüsıyla siz bir süreç yapacaksanız, kendi casusunuz olan, işlerinizi yapacak banka üzerinden yaparsınız. Gidip diğer bir banka üzerinden yapmazsınız. Müdahaleler olur mu? Gerektiği vakit olur. Bu yıl en küçük merkez bankası bile 20-30 milyar dolarlık müdahale yapmış. TCMB de kendi içerisinde, kendi biçimleri, uygulamaları, döviz rezervlerinin durumuna göre muhtaçlık olursa müdahale yapar.”
Kavcıoğlu, TCMB’nin bugün prestijiyle rezervlerinin 125 milyar dolar olduğunu bildirdi.
TCMB Lideri Kavcıoğlu, Türkiye’nin yurt haricindeki muhabir bankalarda tuttuğu altın rezervlerinin TCMB kasasına getirildiğinin hatırlatılması üzerine, şunları söylemiş oldu:
“Bu Türkiye İktisat Modeli’nin başlangıcıdır. Berat Bey’in o periyotta… Yalnızca oradaki altınların getirilmesi değil. Cevherden altın alınması, altının banka içerisinde farklı biçimde alınması, formları falan daima bu biçimdeda. Biz artık övünerek anlatıyoruz ancak bu biçimdedan kurulan bir yapı ve rezervin ne kadar kıymetli olduğu o günlerde başlıyor. Biz 2001’de, 2000 krizinde 1.775 liraya kadar çıktı dolar hatırlarsınız. daha sonrasında dolar fazlaca aşağılara geldi. 5-6 sene 1.100-1.200 civarında gitti. 75 milyar dolar civarında, kabahatse bu biçimde da bu kabahatler işlenmiş alışılmış. Ben geçen eski Lider Durmuş Yılmaz’a da söylemiş oldum plan bütçe komitesinde. Bunlar daima olur. Merkez bankaları bu siyasetleri daima uygular. O periyotta 75 milyar değil de 750 milyar dolar yapsaydınız Merkez Bankasının bugün 250 milyarın üzerine rezervi olurdu. Yalnızca yaptıklarınız değil, yapmadıklarınızdan da sorumlusunuz.”
Kur Muhafazalı Mevduat
Kavcıoğlu, Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) uygulamasının tesirleri üzerine de değerlendirmelerde bulunarak “Kur muhafazalı mevduat uygulamasının Merkez Bankasına bir yükü yok. Bunun altını çizerek söyleyeyim. İsmi kur müdafaa ancak biz döviz satın alıyoruz. Hazine’yle bizim sürecimiz farklı, karıştırıyorlar.” dedi.
Bugün borçlanmaların yüzde 25-30’lardan yüzde 9,5’lere kadar gerilediğini, bunun KKM uygulamasının bir kararı olduğunu anlatan Kavcıoğlu, bu açıdan bakıldığında Hazine’nin de bu işten çok karlı olduğunu tabir etti.
Kavcıoğlu, KKM uygulamasının sürdürülebilir olmadığını, süreç içerisinde sona ereceğini vurgulayarak “Döviz rezervleriniz kuvvetli olduğu sürece sürdürülmesinde de bir sakınca yok bence lakin her vakit endeksli eserler epeyce da cazip ve uzun devirli tercih niçini değildir. Devrine, sürecine göre ne vakit kullanıldığına göre farklı olabilir. Şu an için fazlaca avantajlı ve bizim uyguladığımız siyasetlere fazlaca dayanak veren bir enstrüman. Misyonu tamamladı mı? Çok keskin bir tabir. örneğin çıkışlar başladı. Biz oradaki çıkışı enflasyondaki düşüşü hissettiği vakit vatandaş bakılırsaceğiz.” diye konuştu.
“Türkiye’de hiç bir periyot mevduatlar 6 ay olmamıştır”
TCMB Lideri Kavcıoğlu, Merkez Bankasının kar hedefi gütmediğini vurgulayarak “Merkez Bankasının gayesi; likiditeyi ve nakdî transfer düzeneğini uygun bir biçimde yönetmek, buna hizmet edecek bütün enstrümanları en âlâ biçimde kullanmak.” tabirlerini kullandı.
Rezervlerin artması ve transfer düzeneğinin çalışması için Merkez Bankasının kimi vakit maliyete de katlanabileceğinden bahseden Kavcıoğlu, bunda hiç bir beis olmadığını söylemiş oldu.
Kavcıoğlu, KKM’nin piyasayı olumlu etkileyen bir süreç olduğunu bir dahaleyerek konuşmasını şöyleki sürdürdü:
“Merkez Bankasına rezerv alıyorsunuz. Bu kadar para da piyasaya çıkmamış oluyor. ötürüsıyla bunun avantajı hayli fazla. Birincisi ben rezerv yapıyorum. İkincisi vatandaş parasının değerini koruyor. Üçüncüsü de bankalar en ucuz maliyetle kaynak yaratıyoruz. Biz niye faizleri düşürdük? Bankalar buna niye fazla direnç göstermedi? Siyaset faizi artı 3 puan dedik. Yüzde 12 ile mevduat yapıyorsun. Birinci devri hatırlayın yüzde 17 faizle 6 ay mevduat yapıyordun. Türkiye’de hiç bir devir mevduatlar 6 ay olmamıştır. 35-45 ortasıdır gün olarak ve daha yüksek faizle… Zira ortadaki farkı da Hazine yükleniyor. Ben rezerv yaptığımız için maliyet dedikleri ya da orada piyasaya verdiğim paradan dolayı daha ucuz bir kaynak elde ediyor. ötürüsıyla bankalar yüzde 17 ile 1,5 trilyon toplam mevduat içerisinde uzun vadeli bir kaynak elde ediyor. Yani kur muhafazalı sisteme yalnızca bir tarafınca bakmak gerçek değil. Bu paranın hepsi piyasaya giriyor. Ya kağıt alacak ya da kredi verecek. Parayı o denli ya da bu biçimde kullanacak.
“Merkez Bankasının rezervleri bugün hiç olmadığı kadar daha kuvvetli bir durumda”
Kavcıoğlu, Merkez Bankasının fazlaca teknik ve bir ülkenin kalbi olduğuna işaret ederek, “Merkez Bankasını o denli her bahiste oraya çekmenin bir manası yok. Kimseye bir şey sağlanmıyor. Bizim yaptığımız şey bu ülkeye bedel katmak, ülkenin parasını güçlendirmek. Liralaşma stratejimiz bunun temeli. ‘Bu niçin yapılmadı, niçin eksik yapıldı?’ Niçin eleştirmediklerini anlamakta zahmet çekiyorum. Dolarizasyonu o denli bir noktaya getirmişler ki artık munzam karşılıklarda TL’ye TL, dövize döviz getiriyorsun. TL’yi o kadar önemsizleştirmişler ki TL munzama bile ‘bana dolar getir’ demiş. Artık siz Merkez Bankası olarak TL’ye değer vermezseniz, doğrudur sokaktaki vatandaş da vermez, banka da vermez, diğeri da vermez.” diye konuştu.
Rezerv kanallarını çeşitlendirdiklerini belirten Kavcıoğlu, kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Diyorlar ‘eksi swap rezervi şu kadar’ diye. Sen bunu esasen farklı biçimde yapıyordun, bunu yazarken utanman lazım. Artık bunları çıkıp konuşmuyoruz fakat burada fırsat verdiğiniz için… Merkez Bankasının rezervleri bugün hiç olmadığı kadar daha kuvvetli bir durumda. senelerca bu rezerv kaynaklarını kullanmamış, Merkez Bankasına rezerv yapmamış arkadaşların çıkıp bugün kapı kapı dolaşıyorlar swap mutabakatı falan fazlaca ayıp. Yani dikkate almıyoruz lakin hani vatandaşlarımız duyuyorsa bu epey anlamsız, hiç bir manası yok karşılığı da yok. Biz bugün Merkez Bankası olarak rezerv kaynaklarımızı çeşitlendiriyoruz, çeşitlendirmeye devam ediyoruz. Global bir Merkez Bankası haline geliyoruz. Artık öbür ülkelerin deposunu, altının tuttuğu sağlam bir Merkez Bankası haline geldik. Biroldukça ülkeyle görüşüyoruz. Depo da yapıyorlar, altınlarını da getirmek istiyorlar. İstanbul Finans Merkezi ile Cumhurbaşkanımız inşallah yılın birinci aylarında açılışını yapacak.”
Şahap Kavcıoğlu, Merkez Bankasının ünitelerinin büyük kısmının İstanbul’da olduğunu, yıl sonu, yılbaşı üzere yeni binada olunacağını söylemiş oldu.
Türkiye’nin global bir güç olarak dünyaya açılan pencere olduğunu aktaran Kavcıoğlu, “Türkiye’nin bugün 4 saat diyorlar, ancak 4 saatten daha yakın, 2 saatte bile Türkiye’nin ulaşabileceği sermaye epeyce daha fazla ve onlar farkında değil Türkiye buna ulaşmış durumda. O ülkeler paralarını da yatırımlarını da Türkiye’ye getiriyor. 10-20 sene evvel bir daha 2 saat aralık değil miydi? Niçin 1 lira yatırımları yoktu. Türkiye bunu aşmış durumda. Türkiye kendi coğrafyası içerisinde şu an kural koyan güç, kural belirleyen güç. Finans olarak da o denli. İstanbul Finans Merkezi’nin yapılmasının altında yatan değerli sebep o. Şayet finansta da global bir güç değilseniz başaramazsınız.” diye konuştu.
“Şu ana kadar 500’ün üzerinde firma yatırım kredisi kullandı”
TCMB Lideri Kavcıoğlu, TL’ye prestij kazandırma stratejisinde gelinen noktaya ait bir soru üzerine, bu mevzuda aldıkları kararlardan ve geçmişte uygulanan yanlış siyasetlerden bahsetti.
Türkiye’nin geçmişte aldığı kararlarla bilhassa TCMB kanalıyla harikulade bir dolarizasyona sokulduğunu lisana getiren Kavcıoğlu, banka bilançolarındaki döviz oranlarının çok yüksek olduğunu, geldiklerinde bu anlayışı yıktıklarını söylemiş oldu.
Kavcıoğlu, Liralaşma stratejilerinde rastgele değil kuralları koyarak ilerlediklerini, rezerv azalmasını göze aldıklarını kaydederek, “TL’ye itimadı artıracağız’ dedik. Bu yol taşlı, sıkıntı, engebeli. Yaşadığımız şeyler de oldu. Reeskont kredilerinde hala şikayetler oluyor, ‘kullanamıyoruz’ gibisinden. Geçenlerde bir iş adamı ile konuşmamızda diyor ki, ‘Kimse döviz çeki kullanmıyor artık’. Burası siyasetlerimizin geldiği bir nokta.” biçiminde konuştu.
Dolarizasyonun kırıldığını anlatan Kavcıoğlu, TCMB kaynaklı 2 yıl ödemesiz, 10 yıl vadeli, yüzde 7’ye kadar düşen faiz oranlarıyla TL kredisi verdiklerini, bunun Liralaşmaya büyük katkı sağladığını vurguladı.
“Siz hatırlıyor musunuz yüzde 9 sabit faizle 10 yıl vadeli TL kredi yatırımlarda? Ben 30 yıllık bankacıyım hatırlamıyorum.” diyen Kavcıoğlu, bu kredilerin kullanılıp kullanılmadığına yönelik soruya karşılık şu karşılığı verdi:
“Sayın Cumhurbaşkanımız geçen hafta deklare etti. Yüklü kamu ve kalkınma bankaları üzerinden yerinde kullandırıyoruz. Şu ana kadar 500’ün üzerinde firma yatırım kredisi kullandı. Hani diyorlar ya yandaşlara kredi falan… Daha da değişiğini söyleyeyim. Bu kredilerle şu an 62 vilayette yatırım yapıldı. 81 ile yaydığımızda maksadımıza ulaşacağız. Liralaşma ve üretim maliyetlerini düşürme noktasında ne kadar kıymetli olduğunu süreç içerisinde daha yeterli bakılırsaceğiz.”
Kavcıoğlu, reeskont kredisinin ihracatçı için avantajlarından ve Liralaşma stratejisine sunduğu katkılardan bahsetti.
“Net hata-noksanın biroldukça sebebi var lakin söylendiği formu ile alakası yok”
Şahap Kavcıoğlu, ödemeler istikrarı ortasındaki net hata-noksan konusuna değinilmesi ve “kaynağı meçhul döviz girişi var” biçimindeki tenkitlerin hatırlatılması üzerine, şu açıklamalarda bulundu:
“Bu işleri bilmemeleri mümkün değil. Bu işler içerisinde çalışmış arkadaşlar var. Siyaseten bu türlü yaparak sıkıntı durumda da kalıyorlar. Danışmanları noktasında eza olduğunu düşünüyorum. G20 ülkelerinin net hata-noksanı bakın burada. (2022’nin birinci 6 ayında) Bizim 13,8 milyar dolar net hata-noksan olduğumuz periyotta ABD 159,3 milyar dolar, Almanya 88 milyar dolar, İngiltere 68,8 milyar dolar… bu biçimde gidiyor. Bankacılık kurallarının epey sıkı olduğu üç ülkeyi karşılaştırmak için gösterdim. Net hata-noksanın o denli anlatıldığı üzere kara para, esrar, eroinden falan kaynaklanması bunlar bir ülkeyi yönetmeye aday yahut siyaset yapmayı düşünen insanların kullanacağı sözler değil. Bu tablo yeni bir tablo da değil. Geçen yıl bizim birinci net hata-noksanın arttığı devirde 10,5 milyar dolar civarında. Şu an ne kadar biliyor musunuz 2021’i? 1,3 milyar dolar. Ne oldu nereye uçtu? Net hata-noksan nereden kaynaklanıyor oradan bakmak lazım.”
“Türkiye’ye kaynağı belgisiz döviz girişi olmaz”
TCMB Lideri Kavcıoğlu, “Türkiye’ye kaynağı meçhul döviz girişi var mı?” sorusuna karşılık, “Türkiye’ye kaynağı meçhul döviz girişi olmaz. Turizmin hayli ağır yaşandığı bir ülkeyiz. Hem kendi vatandaşımızlarımızın gelip harcama yaptığı bir ülkeyiz. Her vatandaşımız 500 avro harcasa bunun karşılığı kayıtlı değil. 10 bin avro ile de gelebilir. Net hata-noksanın biroldukca sebebi var lakin bu söylendiği formu ile alakası yok.” diye konuştu.
Kavcıoğlu, dünyada Rus ve Ukraynalı turistlerin geldiği tek ülkenin Türkiye olduğunu, Rusların neredeyse hiç bir ülkeye gitmediğini kaydederek, şunları anlattı:
“Bu beşerler kartla harcıyordu. Siz kartı yasakladığınızda nasıl harcayacaklar paralarını? Nakit harcayacak. Bunu anket yöntemiyle izleyebilirsiniz. Yalnızca bizim turizmde anket tarzıyla yapılan turizm seyahat gelirlerini düzenlemeden 5 milyar dolara yakın bir düzenleme oldu. Bunu bile farklı biçimde eleştiriyorlar. Bu yeni değil, her periyotta yapılan bir şey. “
Kavcıoğlu, kısa vadeli borçlarla ilgili geçen yıl yaptıkları düzenlemeyi anımsatarak, kısa vadeli borçlarla ilgili sayılarda yaşanan farklılıkların sebeplerini anlattı.