BOTR
Yeni Üye
Wharton Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Merkez Bankası eski liderlerinden Prof. Dr. Nihat Bülent Gültekin Bloomberg HT yayınına bağlanarak TÜİK tarafınca açıklanan enflasyon bilgilerini kıymetlendirdi.
Merkez Bankası başkanlığı yaptığı periyotla 2000’ler daha sonrasında siyaset ve beklenti olarak önemli farklar olduğunu belirten Gültekin, “O günden bu güne fazlaca büyük farklar var. Aslında Türkiye’de enflasyonun fazlaca uzun bir tarihi var. 1950’lerden bu yana biz devamlı enflasyonla yaşamaya başladık. 1950-2001 ortası daha hayli mali siyasetlerden ve bütçe açıklarından kaynaklanan ve Merkez Bankası’nın bu açıkları ikame etmesinden yani piyasaya daha fazla para sürmesinden kaynaklanan bir enflasyonist süreç yaşandı.
1980 içinde buna ek olarak sabit kur devri vardı. daha sonrasında enflasyona bağlı devalüasyonla yavaş yavaş giden bir kur rejimi olmaya başladı. 2001 yılından daha sonra da enflasyon hedeflemesine geçtik. ötürüsıyla o iki periyodu birebir biçimde mukayese etmek sıkıntı. Benim Merkez Bankası nazaranvini götürdüğüm 1994 yılında sorun nitekim bütçe açıklarının disiplin altına alınmasıydı ve Merkez Bankası’nın Hazine’yi finanse etmemesinden kaynaklanıyordu. Aslında Merkez Bankası’nın bağımsızlığı da büyük ölçüde bu demek.
Bugün geldiğimiz noktada ben bilhassa şunun altını çizmek gerektiğini düşünüyorum. Bugünkü sorun aslında bir günde olmadı. Bu aşağı üst uzun vakittir ülkemizde sürdürülen yanlışlı para siyasetinden kaynaklandı.
Yeni Ekonomik Model ismi altında sunulan bir tertip var. Bir taraftan cari açık hedeflenecek ve düşük faizle kredi genişlemesiyle ekonomik genişlemeyi sağlayacağız. Bu bana kalırsa bir “myth” yani bu biçimde bir şey gerçekte yok. bu biçimde bir şeyi yapmak epeyce güç. bir daha geriye gidersek bugün niçin bu noktaya geldiğimiz ülkede enflasyonist sorun kimi vakit siyasi otoritelerin dediği üzere dış kaynaklı değil. Bu sorunu biz yarattık ve uzun vakittir uygulanan yanlış siyasetlerden kaynaklanıyor. Bunun bir altını çizmek gerekiyor” dedi.
“>
Döviz kurlarından fiyatlara geçişkenlik arttı
Bugün açıklanan enflasyon bilgileri ve izlenen mali siyasetlerin aktifliğini de yorumlayan Gültekin, “Merkez Bankası’nın öngörülebilirlik ve itimat eksikliği enflasyon periyodunda bilhassa 2010 yılından itibaren epey önemli bir tahribat yaptı. Dataların açıklanmasını biraz evvel dinleyebildim. Enflasyon beklentileri ile Merkez Bankası’nın hedeflediği yüzde 5’ten çok uzaklaşmış durumdayız. ötürüsıyla devamlı yapılan bu yanlışların yarattığı sıkıntılardan bir tanesi döviz kurlarından fiyatlara geçişkenlik eskiye oranla fazlaca arttı.
Evvelce yüzde 8 olan trend evvel yüzde 15’e ve şu anda da yüzde 30’ların üstüne çıkmış durumda. Enflasyonun dinamiklerinde nitekim kalıcı bir bozulma var. Bunun temel sebebi de makroekonomik temellerden kopuk gerçek faiz düzeyi en kıymetli konulardan biri ve bu 2010 yılından beri devam etmekte. İtimat erozyonu hem hane halkı tıpkı vakitte şirketlerin yabancı para ünitesine olan talebini artırmakta ve bu giderek para siyasetinin aktifliğini daha da zayıflatıyor.
Biz şu anda geldiğimiz noktada kendi yarattığımız bir problemle karşı karşıyayız. 2010 yılının özelliği 2001 yılından enflasyon hedeflemesine başladığımızda enflasyonu indirmekte epey önemli muvaffakiyetler elde edilmişti. Tabi enflasyonu yüzde 100’den yüzde 8’lere indirmek lakin yüzde sekizde yüzde 2 ya da daha aşağısına indirmek nazaranceli olarak epey daha sıkıntı.
Dünya 2008 yılında mali krize girdiği vakit bütün batı ülkeleri faizleri indirirken Türkiye’nin de bu vakitte bir taraftan çok yüksek kur problemiyle karşı karşıya ve başka tarafta faizler yüksek iken bunun nasıl çözülebileceğine dair benim görüşüme nazaran alışılmışın haricinde para siyasetleriyle yaklaşıldı ve Türk Lirası 2010’dan itibaren önemli biçimde bedeli düştü. Bunun kararında da ister istemez bir enflasyon meselesiyle karşı karşıya kaldık.
Şu anda benim görüşüm kredibilitesi kaybolmuş bir Merkez Bankası ve para siyaseti olmayan bir yapıdayız. Enflasyonun artmasının ardındaki temel niçinlerin bunlar olduğunu düşünüyorum” sözlerini kullandı.
“Uygulanan siyaset aynalarla ekonomiyi yönetim etmek üzere görünüyor”
Rekabetçi kur ile ihracat ve liralaşma siyasetlerinde değinen Gültekin, “Kendimize karşı dürüst olmak zorundayız diye düşünüyorum. Uygulanan şey bence bir modül aynalarla ekonomiyi yönetim etmek üzere görünüyor.
Bir taraftan kurla biz cari açığı azaltalım da bu biçimdece ekonomik büyüme olsun denirken şayet siz sahiden siyaset faizinde negatif bir noktaya gittiğiniz vakit ister istemez bu Türk Lirasından kaçışı zorlayacak. Bunun karşısına bir kadro mali mühendislikle kur garantili mevduat biçiminde koyduğunuz vakit aslında siz aslına bakarsan dolaylı olarak faizleri yükseltmiş oluyorsunuz.
halbuki kısa devirde yapılması gereken faizlerin yükseltilmesi. Aslında bir istikrar programı gerekiyor. Onu yapmadığınız vakit ismine ne derseniz deyin bir süre daha sonra daha epey takılacaksınız ve sorun daha problemli hale gelecek. ötürüsıyla para siyasetlerini öbür araçlarla ikame etmesi fazlaca güç. O yüzden bu çeşit “cinliklerin” diyeyim iktisatta kalıcı bir tesiri olması mümkün değil. Dolaylı olarak yapmaya çalışılabilir lakin bu da baş karıştırmaktan öteye geçmiyor.
Sorunun ismini koymamız lazım. Türkiye’de enflasyonun üstüne gidilmek isteniyorsa şu andaki siyaseti büsbütün bırakıp epeyce önemli bir para siyaseti uygulamamız lazım. Çok önemli biçimde Merkez Bankası’nın kredibilitesinin onarılması lazım. Enflasyon aslında süratle düşebilir.
Bundan kastım yüzde 40-50’lerden yüzde 8-10’lara düşebilir. daha sonrasında daha aşağıya indirmek daha uzun vakit alacaktır lakin Türkiye bunu ne kadar evvel yapabilirse o kadar yeterli olur. Geciktikçe bu dengesizlikler ekonomiyi fazlaca daha yıpratacak bir hale gelecektir diye düşünüyorum” değerlendirmesinde bulundu.
“Faiz harici araçlar bilanço kozmetiğinden öteye geçmez”
Merkez Bankası’nın rezerv yeterliliğinin kıymetine ve faiz harici araçlarla volatilite üstündeki tesirini de pahalandıran Gültekin, “Maalesef faiz harici araçlar tahlil olmayacak. Bunlar yalnızca hani bilanço kozmetiği dediğimiz süreçlerden öteye gitmeyecek.
Rezervlerin azalması 2010 yılından itibaren başladı zira o devirde de biz siyaset faizlerini kademeli olarak negatife indirdik ve uzun mühlet kuru korumak için rezervleri kullandık. Bu 2018’de daha da hızlandı ve bugünlere geldik. O periyot de aslında şöyleki bir kusur yaptı Merkez Bankası.
Değerli olan net rezervler değil brüt rezervlerdir dedi. Borçlanarak aldığınız rezervlere baktığınız vakit orada bir sorun yok bugün de birebir problemle karşı karşıyayız. Net rezervler negatif buna karşılık swaplarla alınan brüt rezervler müspet.
Dünyaya nazaran küçük ekonomilerde sorun dış dünyanın yahut kendi ülkesindeki insanların bunun ne kadar sürdürülebilir olduğu telaşıdır. Bütün sorun o yani siz yanlış siyasetlerde ısrar ettiğiniz vakit bir biçimde bir soruna hatta bunu eski bir Merkez Bankası Lideri olarak söylemek istemiyorum bir krize yol açacak bir yer hazırlıyorsunuz. Sorun oradan kaynaklanıyor.
Alınacak önlemlerden yahut enstrümanın kendisinden çok siyasi otoritenin burada hal alacaklarını söylemesinden kaynaklandı. Temelde siz gerçek negatif faizle götürmeye çalışırsanız vakit ortasında maalesef enflasyon-kur sarmalından kurtulmanız epeyce zor” yorumunu yaptı.
“Rezervler bu biçimde güç şoklarında tampon olması için var”
Türkiye’nin artan güç ithalatından dolayı dış ticaret açığına dikkat çeken global tarafta güç fiyatlarını ve enflasyonu takip etmek gerektiğini belirterek, “Enerji meblağlarını varsayım edebilmek dünyadaki iktisadi aktivite ve hareketlilikle fazlaca yakından ilgili. Başka tarafta da işin jeopolitik istikameti var yani büyük ülkelerin üretici ülkelere olan baskıları ne biçimde dengelenecek.
Orada daima hazırlıklı olmak gerekiyor. Aslında rezervler de bu yüzden değerli. Bu üzere beklenmedik şoklar geldiği vakit ülkeleri buna karşı bir biçimde koruyacak tamponlar olması lazım. Öte yandan enflasyona bakarsak ABD’deki FED’in daha bir kısıtlayıcı ekonomik siyasetlere geçmesini bekliyorum zira faizin süreksiz olacağını düşünüyordu bütün dünyada ancak ben o denli olacağını düşünmüyorum.
ötürüsıyla bir daralma olması mümkün. Onun da güç fiyatlarına olumlu tesiri olacaktır. Bizim üzere güç açığı hayli olan bir ülke olarak hesabımızı ona göre yapmamız gerekiyor. bu biçimde şokları lakin o biçimde atlatabiliriz ve kırılgan periyotlarda iktisada maliyeti hayli daha yüksek olabiliyor. Bizim üzere ülkelerin bu konularda her vakit daha muhafazakar olması gerekiyor” dedi.
Merkez Bankası başkanlığı yaptığı periyotla 2000’ler daha sonrasında siyaset ve beklenti olarak önemli farklar olduğunu belirten Gültekin, “O günden bu güne fazlaca büyük farklar var. Aslında Türkiye’de enflasyonun fazlaca uzun bir tarihi var. 1950’lerden bu yana biz devamlı enflasyonla yaşamaya başladık. 1950-2001 ortası daha hayli mali siyasetlerden ve bütçe açıklarından kaynaklanan ve Merkez Bankası’nın bu açıkları ikame etmesinden yani piyasaya daha fazla para sürmesinden kaynaklanan bir enflasyonist süreç yaşandı.
1980 içinde buna ek olarak sabit kur devri vardı. daha sonrasında enflasyona bağlı devalüasyonla yavaş yavaş giden bir kur rejimi olmaya başladı. 2001 yılından daha sonra da enflasyon hedeflemesine geçtik. ötürüsıyla o iki periyodu birebir biçimde mukayese etmek sıkıntı. Benim Merkez Bankası nazaranvini götürdüğüm 1994 yılında sorun nitekim bütçe açıklarının disiplin altına alınmasıydı ve Merkez Bankası’nın Hazine’yi finanse etmemesinden kaynaklanıyordu. Aslında Merkez Bankası’nın bağımsızlığı da büyük ölçüde bu demek.
Bugün geldiğimiz noktada ben bilhassa şunun altını çizmek gerektiğini düşünüyorum. Bugünkü sorun aslında bir günde olmadı. Bu aşağı üst uzun vakittir ülkemizde sürdürülen yanlışlı para siyasetinden kaynaklandı.
Yeni Ekonomik Model ismi altında sunulan bir tertip var. Bir taraftan cari açık hedeflenecek ve düşük faizle kredi genişlemesiyle ekonomik genişlemeyi sağlayacağız. Bu bana kalırsa bir “myth” yani bu biçimde bir şey gerçekte yok. bu biçimde bir şeyi yapmak epeyce güç. bir daha geriye gidersek bugün niçin bu noktaya geldiğimiz ülkede enflasyonist sorun kimi vakit siyasi otoritelerin dediği üzere dış kaynaklı değil. Bu sorunu biz yarattık ve uzun vakittir uygulanan yanlış siyasetlerden kaynaklanıyor. Bunun bir altını çizmek gerekiyor” dedi.
“>
Döviz kurlarından fiyatlara geçişkenlik arttı
Bugün açıklanan enflasyon bilgileri ve izlenen mali siyasetlerin aktifliğini de yorumlayan Gültekin, “Merkez Bankası’nın öngörülebilirlik ve itimat eksikliği enflasyon periyodunda bilhassa 2010 yılından itibaren epey önemli bir tahribat yaptı. Dataların açıklanmasını biraz evvel dinleyebildim. Enflasyon beklentileri ile Merkez Bankası’nın hedeflediği yüzde 5’ten çok uzaklaşmış durumdayız. ötürüsıyla devamlı yapılan bu yanlışların yarattığı sıkıntılardan bir tanesi döviz kurlarından fiyatlara geçişkenlik eskiye oranla fazlaca arttı.
Evvelce yüzde 8 olan trend evvel yüzde 15’e ve şu anda da yüzde 30’ların üstüne çıkmış durumda. Enflasyonun dinamiklerinde nitekim kalıcı bir bozulma var. Bunun temel sebebi de makroekonomik temellerden kopuk gerçek faiz düzeyi en kıymetli konulardan biri ve bu 2010 yılından beri devam etmekte. İtimat erozyonu hem hane halkı tıpkı vakitte şirketlerin yabancı para ünitesine olan talebini artırmakta ve bu giderek para siyasetinin aktifliğini daha da zayıflatıyor.
Biz şu anda geldiğimiz noktada kendi yarattığımız bir problemle karşı karşıyayız. 2010 yılının özelliği 2001 yılından enflasyon hedeflemesine başladığımızda enflasyonu indirmekte epey önemli muvaffakiyetler elde edilmişti. Tabi enflasyonu yüzde 100’den yüzde 8’lere indirmek lakin yüzde sekizde yüzde 2 ya da daha aşağısına indirmek nazaranceli olarak epey daha sıkıntı.
Dünya 2008 yılında mali krize girdiği vakit bütün batı ülkeleri faizleri indirirken Türkiye’nin de bu vakitte bir taraftan çok yüksek kur problemiyle karşı karşıya ve başka tarafta faizler yüksek iken bunun nasıl çözülebileceğine dair benim görüşüme nazaran alışılmışın haricinde para siyasetleriyle yaklaşıldı ve Türk Lirası 2010’dan itibaren önemli biçimde bedeli düştü. Bunun kararında da ister istemez bir enflasyon meselesiyle karşı karşıya kaldık.
Şu anda benim görüşüm kredibilitesi kaybolmuş bir Merkez Bankası ve para siyaseti olmayan bir yapıdayız. Enflasyonun artmasının ardındaki temel niçinlerin bunlar olduğunu düşünüyorum” sözlerini kullandı.
“Uygulanan siyaset aynalarla ekonomiyi yönetim etmek üzere görünüyor”
Rekabetçi kur ile ihracat ve liralaşma siyasetlerinde değinen Gültekin, “Kendimize karşı dürüst olmak zorundayız diye düşünüyorum. Uygulanan şey bence bir modül aynalarla ekonomiyi yönetim etmek üzere görünüyor.
Bir taraftan kurla biz cari açığı azaltalım da bu biçimdece ekonomik büyüme olsun denirken şayet siz sahiden siyaset faizinde negatif bir noktaya gittiğiniz vakit ister istemez bu Türk Lirasından kaçışı zorlayacak. Bunun karşısına bir kadro mali mühendislikle kur garantili mevduat biçiminde koyduğunuz vakit aslında siz aslına bakarsan dolaylı olarak faizleri yükseltmiş oluyorsunuz.
halbuki kısa devirde yapılması gereken faizlerin yükseltilmesi. Aslında bir istikrar programı gerekiyor. Onu yapmadığınız vakit ismine ne derseniz deyin bir süre daha sonra daha epey takılacaksınız ve sorun daha problemli hale gelecek. ötürüsıyla para siyasetlerini öbür araçlarla ikame etmesi fazlaca güç. O yüzden bu çeşit “cinliklerin” diyeyim iktisatta kalıcı bir tesiri olması mümkün değil. Dolaylı olarak yapmaya çalışılabilir lakin bu da baş karıştırmaktan öteye geçmiyor.
Sorunun ismini koymamız lazım. Türkiye’de enflasyonun üstüne gidilmek isteniyorsa şu andaki siyaseti büsbütün bırakıp epeyce önemli bir para siyaseti uygulamamız lazım. Çok önemli biçimde Merkez Bankası’nın kredibilitesinin onarılması lazım. Enflasyon aslında süratle düşebilir.
Bundan kastım yüzde 40-50’lerden yüzde 8-10’lara düşebilir. daha sonrasında daha aşağıya indirmek daha uzun vakit alacaktır lakin Türkiye bunu ne kadar evvel yapabilirse o kadar yeterli olur. Geciktikçe bu dengesizlikler ekonomiyi fazlaca daha yıpratacak bir hale gelecektir diye düşünüyorum” değerlendirmesinde bulundu.
“Faiz harici araçlar bilanço kozmetiğinden öteye geçmez”
Merkez Bankası’nın rezerv yeterliliğinin kıymetine ve faiz harici araçlarla volatilite üstündeki tesirini de pahalandıran Gültekin, “Maalesef faiz harici araçlar tahlil olmayacak. Bunlar yalnızca hani bilanço kozmetiği dediğimiz süreçlerden öteye gitmeyecek.
Rezervlerin azalması 2010 yılından itibaren başladı zira o devirde de biz siyaset faizlerini kademeli olarak negatife indirdik ve uzun mühlet kuru korumak için rezervleri kullandık. Bu 2018’de daha da hızlandı ve bugünlere geldik. O periyot de aslında şöyleki bir kusur yaptı Merkez Bankası.
Değerli olan net rezervler değil brüt rezervlerdir dedi. Borçlanarak aldığınız rezervlere baktığınız vakit orada bir sorun yok bugün de birebir problemle karşı karşıyayız. Net rezervler negatif buna karşılık swaplarla alınan brüt rezervler müspet.
Dünyaya nazaran küçük ekonomilerde sorun dış dünyanın yahut kendi ülkesindeki insanların bunun ne kadar sürdürülebilir olduğu telaşıdır. Bütün sorun o yani siz yanlış siyasetlerde ısrar ettiğiniz vakit bir biçimde bir soruna hatta bunu eski bir Merkez Bankası Lideri olarak söylemek istemiyorum bir krize yol açacak bir yer hazırlıyorsunuz. Sorun oradan kaynaklanıyor.
Alınacak önlemlerden yahut enstrümanın kendisinden çok siyasi otoritenin burada hal alacaklarını söylemesinden kaynaklandı. Temelde siz gerçek negatif faizle götürmeye çalışırsanız vakit ortasında maalesef enflasyon-kur sarmalından kurtulmanız epeyce zor” yorumunu yaptı.
“Rezervler bu biçimde güç şoklarında tampon olması için var”
Türkiye’nin artan güç ithalatından dolayı dış ticaret açığına dikkat çeken global tarafta güç fiyatlarını ve enflasyonu takip etmek gerektiğini belirterek, “Enerji meblağlarını varsayım edebilmek dünyadaki iktisadi aktivite ve hareketlilikle fazlaca yakından ilgili. Başka tarafta da işin jeopolitik istikameti var yani büyük ülkelerin üretici ülkelere olan baskıları ne biçimde dengelenecek.
Orada daima hazırlıklı olmak gerekiyor. Aslında rezervler de bu yüzden değerli. Bu üzere beklenmedik şoklar geldiği vakit ülkeleri buna karşı bir biçimde koruyacak tamponlar olması lazım. Öte yandan enflasyona bakarsak ABD’deki FED’in daha bir kısıtlayıcı ekonomik siyasetlere geçmesini bekliyorum zira faizin süreksiz olacağını düşünüyordu bütün dünyada ancak ben o denli olacağını düşünmüyorum.
ötürüsıyla bir daralma olması mümkün. Onun da güç fiyatlarına olumlu tesiri olacaktır. Bizim üzere güç açığı hayli olan bir ülke olarak hesabımızı ona göre yapmamız gerekiyor. bu biçimde şokları lakin o biçimde atlatabiliriz ve kırılgan periyotlarda iktisada maliyeti hayli daha yüksek olabiliyor. Bizim üzere ülkelerin bu konularda her vakit daha muhafazakar olması gerekiyor” dedi.